ΤΡΙΑΝΤΑ ΕΝΑ ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΣΛΑΒΙΚΗΣ
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ[1]
γράφει: dr. ELIZABETH SKACH
μετάφραση: Δρ. ΣΟΦΙΑ ΚΟΥΚΟΥΒΙΝΟΥ[2]
ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ
Το 2008 εγκρίθηκε από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης ( Τμήμα Σλαβικών και Ρωσικών Σπουδών) η διδακτορική διατριβή της Elizabeth Skach με τίτλο Die Lautgesichichte des fruhen Slavischen in Grichenland im Licte der Lehnbeziehungen { Η φωνητική ιστορία των πρώϊμων σλαβικών στην Ελλάδα υπό το πρίσμα των σχέσεων δανεισμού}. Στη διατριβή αυτή περιλαμβάνονται πολλά τοπωνύμια σλαβικής προέλευσης , από τα οποία έγινε επιλογή μερικών του Θεσσαλικού χώρου , μεταφράστηκαν και παρουσιάζονται εδώ ,προσθέτοντας την ονομασία του οικισμού , όπου υπήρξε, και διορθώνοντας μερικά λάθη σχετικά με τις περιοχές που αναφέρονται. Μετά το τοπωνύμιο προστέθηκε και η σελίδα της διατριβής ,όπου αυτό αναφέρεται. Τα γλωσσικά κατάλοιπα της παρουσίας πληθυσμών απώτερης σλαβικής προέλευσης στη Θεσσαλία μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία των κυρίων ονομάτων (τοπωνύμια, υδρωνύμια, φυτωνύμια) και σε μικρότερη έκταση σε, δάνεια προσηγορικά (η κοινά ονόματα )στη μεσαιωνική και στην νέα Ελληνική γλώσσα. [3]η συγκεκριμένη μελέτη της Skach περιλαμβάνει ένα μέρος για τις τοπωνυμικές και γλωσσικές μελέτες που αφορούν στον καθαυτό Θεσσαλικό χώρο. Κατόπιν αναλύει τους παράγοντες και την ειδική μεθοδολογία που είναι απαραίτητα για την ανάλυση και χρήση του ανωτέρω υλικού. Επίσης εμπεριέχει μία ανασκόπηση της συμβολής των παλαιοτέρων και σύγχρονων μελετητών στο συγκεκριμένο θέμα. Επισημαίνει ορισμένα νέα δεδομένα από τη μελέτη των τοπωνυμίων .Τέλος συνοψίζει τα κύρια ιστορικά πορίσματα που προκύπτουν από την έρευνα των γλωσσικών καταλοίπων για τις σλαβικές εγκαταστάσεις συνυπολογίζοντας παράλληλα τη μαρτυρία των μάλλον περιορισμένων δανείων προσηγορικών σλαβικής προέλευσης στην ελληνική γλώσσα.
Στην καταγραφή και ανάδειξη των όψεων της φωνητικής ιστορίας των πρώϊμων σλαβικών, στο παράδειγμα των σλαβικών τοπωνυμίων, το παρόν άρθρο περιλαμβάνει μεταφράσεις θεσσαλικών τοπωνυμίων ,από τα γερμανικά , ως μία ειδική θεματική από την άποψη του δανεισμού ξένων λέξεων για την φωνητική ιστορία στην Ελλάδα. Μεταφέρονται δηλαδή στοιχεία φωνητικής των πρώϊμων σλαβικών ,όπως αυτά εξετάζονται στη διδακτορική διατριβή της EL. Skach με τη μετάφραση ( από την γλώσσα στόχο στη γλώσσα υποδοχής ) και δίνεται έμφαση στη γλωσσολογική διάσταση για την απόδοση τοπωνυμίων της Θεσσαλίας και την άμεση σχέση τους με δάνειες λέξεις των πρωϊμων σλαβικών, ελληνικών κ. α.
Στόχος μας είναι να αποδοθούν στα ελληνικά τα δάνεια των σλαβικών τοπωνυμίων στη Θεσσαλία ,να γίνει καταγραφή γλωσσολογικών παρατηρήσεων στο επιστημονικό πεδίο της ιστορικής επισκόπησης των φωνητικών εξελίξεων και να διαπιστωθεί αν στη Θεσσαλία σε σύγκριση με την εξέλιξη σε άλλες περιοχές μπορούν να παρατηρηθούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην πορεία και την χρονολογία. Για τον σκοπό αυτό είναι σημαντικό να ληφθεί υπ όψη το φωνητικό απόθεμα της ελληνικής και του Θεσσαλικού ιδιώματος, σε ορισμένες περιοχές φωνητικής άρθρωσης κατά την εν λόγω εποχή και να προσδιοριστή ποια ελληνικά γραφήματα ήταν διαθέσιμα για την γραπτή αποτύπωση των φωνημάτων που απαντούν σε αυτό το γλωσσικό ιδίωμα ώστε να εξαχθούν ορθά συμπεράσματα από την γραπτή μορφή των προερχόμενων από την σλαβική τοπωνυμίων.
Σχετικά με τις πηγές που αξιοποιούνται επιλέγεται μεταξύ άλλων ένα αντιπροσωπευτικό[4] δείγμα 31 ονομάτων ,τόπων, αγρών, βουνών, και υδάτων ,που απαντώνται στο θεσσαλικό χώρο .Δεν ανάγονται όλα ,βεβαίως σε άμεσες σλαβικές ονομασίες. Πολλά από αυτά προέρχονται από σλαβικά ονόματα τα οποία έχουν ήδη ελληνική προέλευση πολλά τα οποία δόθηκαν πιθανώς από Έλληνες με βάση τα σλαβικά προσωνύμια που είχαν ήδη αφομοιωθεί στα ελληνικά.
Η απόδοση του κάθε λήμματος γίνεται με τον τρόπο που χρησιμοποιεί η συγγραφέας . Όπου είναι απαραίτητο μεταφράζεται πρώτα το λήμμα έπειτα καταγράφεται η σελίδα της παρατιθέμενης μελέτης και δίνεται η σχετική υποσημείωση.( Δεν παραθέτουμε το υπόλοιπο της μελέτης αυτής επί του παρόντος )
[1] ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (2024) 85 σελ.113-128
[2] Η Σοφία Κουκουβίνου είναι φιλόλογος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας με ειδίκευση στη γερμανική Γλωσσολογία (Dr. Sprachwissenschaft Linguistik ) του Ε.Κ.Π.Α. Δρ. Επιστημών της Αγωγής του Ε.Κ.Π.Α.
[3] Λεβενιώτης ,2018,627-679
[4] Δεν επιλέχθηκε το τοπωνύμιον, χωρίον Μερόκοβον ή Μυρόκοβον η Μέρκοβον η Μοιρόκοβον η Μαιρόκοβον η Μιρόκοβον όπως απαντάται, ενώ επιλέχθηκαν όλα τα γύρω όμορα τοπωνύμια χωριών, στο χώρο της Πίνδου . Για το τοπωνύμιο χύνεται πολλή μελάνη να αποδείξη την σλαβική του προέλευση στο τευχίδιο του ο ιστορικός Δημήτριος Ελ. Ράπτης «Αφύλακτοι θησαυροί ,το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου Τρικάλων – Συμβολή στη λαογραφία , Αθήνα 1985¨»