Ανέκδοτες χειρόγραφες επιστολές 20^ου αιώνος περιοχής Λιούντζης Αργυροκάστρου.

ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ 20^ΟΥ αιών. ΝΟΚΟΒΟΥ ΛΙΟΥΝΤΖΗς ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ.

  Καρακίτσιου Σοφία-Παπανικολάου, φιλόλογος-ms

Οι ανέκδοτες χειρόγραφες επιστολές της περιοχής Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου είναι ένα μέρος από οικογενειακό αρχείον οικογένειας από το χωριό Νόκοβον . Εγώ προτίθεμαι στην συνέχεια να παρουσιάσω μερικές   από αυτές ενώ άλλες  θα παρουσιάσουν άλλοι  συνάδελφοι ιστορικοί ερευνητές. Είναι πάρα πολλοί οι λόγοι της δημοσιοποιήσεως των, αλλά περισσότερον είναι μία απόδειξη ,ποια γλώσσα μιλούσαν οι Έλληνες Βορειοηπειρώτες της περιοχής οι ίδιοι , η οικογένεια τους ,ποια χρησιμοποιούσαν στην αλληλογραφία τους, στην λατρεία και γενικά την ζωή τους .Όλα αυτά είναι μία απάντηση στους Αλβανούς οι οποίοι χρησιμοποίησαν όλα τα αθέμιτα μέσα με την βία εξαλβάνισαν την περιοχή αλλά και εις τους νεοέλληνας πολιτικούς που ευθυγραμμίζονται[1] με την αλβανική πολιτική που δέχονται ελάχιστα χωριά κατοικημένα με ελληνικό πληθυσμό απαξιώνοντας όλον τον υπόλοιπο  Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου αλλά και τον Ελληνισμό των μεγάλων πόλεων της Αλβανίας .

1. Συμφωνητικόν χωρίου Νοκόβου επαρχίας Λιούντζης Αργυροκάστρου του έτους 1863.

« + Οι υποφαινόμενοι[2]ευρεθέντες ευχαρίστως , δηλοποιούμεν/με κοινή γνώμι[3] δια να αποβάλομεν τους ευρεθέντας πιστικούς[4]/κανονικά-δοκιμάζοντες άπιρες ζημίες από αυτούς έχωντας ζώα θα/-βάλομεν άλλους πιστικούς ξένους όπου άλοστε να μην είχον χρηματιστή από/πάντας τα καματερά[5] μας ομοίως και λιανά[6] ζώαοπού πιγένουν φθήροντας /ένεκα των σιναθρισμένων ζόων. Εις το εξής όσον χονδρά ζώα  /τόσον και λιανά της χώρας ήχον να παρατούν ελεύθερα εις το σίνο/ροντου χωριού χωρίς κανένα μέρος φιλαγμένον δηλ(αδή) χιμαδιόν [7]-αλά/ελεύθερα να μη θεωρείται κανένα χιμαδιόν –μήτε για πρόβατα./και δεν έχουν δικαίωμα δια ξεχωριστόν μέρος αλά ελεύθερα και αυτά /μαζύ με τα άλα ζώα ………όποιος δήποτε από ημάς ήθελε αντι/τίνη εις τα συμφέροντα της κοινότητος δηλαδή εις την ανωτέραν συμφωνίαν /αν έχει να είναι υπεύθυνος εις ……και ζημιωτήν της  Χώρας και/

 έχει να παδευτή κατά Βασιλικόν ταλιματί.[8] Ότι όλοι μας σύμφω/νος

έχωμεν α τον κατατρέξωμεν –διό έγινεν το παρόν συμφωνητι/κόν

γράμμα το οποίον να μένει αμετάτρεπτον δια την ασφάλει/αν

και υποφαινόμεθα ιδιοχείρως . Την 10 αυγούστου (1)863./

ίνα έχη το κύρος και την ισχήν ων παντί κριτηρίω δικαιοσύνης . Νόκοβον /αμήν.

( Υ.Γ) το γράμμα[9] όπου έχομεν τα γίδια/ότι πήρε …όπου καπάρομα δηλο/πιο φιλάξιμεν χιμαδιό του (1)863.

(ακολουθούν υπογραφές)

παππά Πέτρος , γιανάκι[10] χατζή, μιχάλ τελοστω, θανας Τρίπος , ……….σήτου, βασίνος τσεk(os) ,…….. θεώνικος , νάκιο[11] σάββας, αθανάσι χρήστου,βαγγέλης στέργιος , …….γιάνος, νίστο  γρα(φω), ελευθέριος Ιωάννου».

2. Επιστολή 31-3-1912: Αποστολέας ο Παναγιώτης Χαραλάμπους Δέδης από την Κωνσταντινούπολιν εις το χωρίον  Νόκοβον  Λιούντζης Αργυροκάστρου.

« Εν Κων/πόλει τη 31^η Μαρτίου 1912 εις Νόκοβον /

Σεβαστή μοι Τσίτσε [12]σας προσκυνώ την δε Νούσε [13]χερετώ/ομοίος και την συζυγόν μου Βικτωρίαν ασπάζομαι/θερμώς. Πρώτον ερευνώ  δια  υγείαν σας την οποίαν δέομαι /τω υψίστω .Να σας διαφυλάτει ασφαλή. /Επομένως άχρι ώρα θεία χάριτι[14]καλώς υγει/ένω. Τω αυτώ και δι’ υμάς επιθυμώ. Έλαβα την επιστολήν /σας. Και λίαν εχάρην δια την υγείαν σας καθώς και/γραφόμενά σας  καλώς ενόησα .Μάθεται ότι/και εγώ έπιασα[15] εργασίαν .Την περασμένην εβδομά/δααλλά είμα έως 2 ώραις μακρυά από τους συγγενείς[16] /μας δεν έχω σχεδόν κανέναν χωριανόν πλησίον μου/μόνον τον Νάκιο Ντούρη[17] με την γιαννάκενα[18] έχω/μονον εις αυτό το μέρος όπου εργάζομαι εγώ ει δε μη τους /άλλους συγγενεις μας απολύτως κανένα δεν έχω πλη/σίον και αν θέλα να τους ανταμόσω δεν μου το επι/τρέπει η εργασία μου .συχνά εξ άλλου δεν χρειάζονται/το ολίγον δέκα πέντε γρόσια[19] διότι θα κατέβω με το/ βαπόρη. Και τα γράμματα που με στέλνεται /

θα πέρη ο Τέλιος [20]και έπειτα εκείνος άμα βρίσκει άνθρω/πονμε τα στέλνη επιδή η Πόστα[21] είναι μακριά/από εμένα αλλά τι να κάνωμεν εκεί ήταν τυχερόν / μας με γράφεται ότι ο Κίτος[22] δεν σας έχει στείλει γράμμα/δεν ξέρω και δια το Πάσχα σας έστειλε χρήματα /δια το Πάσχα αλλά εσύ μείνε ήσυχος με είπε επειδή /εγά δεν ημπορώ να πάγω να τον ανταμόσω Διότι /έχω 4 ώραις μακρυά τον Κίτο αλλά εσείς να τον /γράφεται ένα γράμμα μαζί με την Αικατερίναν / Και να καταλάβεται την ιδεαν του τι σκοπόν έχει/Θα μείνη σταθερός εις τα λόγια που με είπε εμένα/ Η Αικατερίνα και όχι καθώς εγώ θα τον γράψω /Εάν θα σας στείλει εσάς δια το Σπίτη και εγώ πάλιν./Κατά την δύναμην μου δια να ξεπλερώσω εκεί που  /Ξεύρηται καλώς έστω ει δε μη να κυτάξω και εγώ την δουλιά μου. Μου γράφεται δια τα πράγματα όπου/τα πήρατε και εχάρην καθώς και το άλημα[23]πρίν/Σας σωθή όλος διόλου να με γράφεται να σας στείλω /άλλο και ότι άλο σας χρειάζεται και εσείς μη Στενα/χωριέσθαι διόλου για εμένα αλλά να κυτάξεται/την υγείαν σας τα ζώα που με γράφεται ότι τά έχηται καλά πολύ εχά/ρην περισσότερον εχάρηκα και δια την αγελάδα και/(το) βόδη δια το άροτρον σας έκαμε και το αντουμπέκη/Θα το κτυπήσεται πού-πού-πού-Γιούβε [24]/Μάθεται και δια τον αδελφόν μου Νίκο όπου είχε/ Σχεδόν 1 μήνα όπου είχε εξέλθη από το Νοσοκο/μείονΑλλά η πληγή του της εγχειρήσεως δεν /Έκλεισε ακόμη και ως εκ τούτου Σκοπεύβωμεν να /Πάγη και μίαν φοράν ακόμη προς περισσοτέραν ασφά/λειανΤης πληγής του εσείς όμως μην την λαμβάνεται /Υπό σοβαράν έποψιν διότι ο κίνδυνός του επέρασεν /Πιθανόν να σας γράψη και ο ίδιος εγώ την ημέραν Του Πάσχα είχα πάγη εις την αδελφήν μου Βίταν[25] /Η οποία και καλός υγειένη Καθώς και ο Νίκος εκεί/μαζέβεται Και εκείνη την ημέραν με είπεν ο ίδιος /ότι Σκοπεύβω να πάγω Πάλην στο Νοσοκομείον/ταύτα .Και μένω  εις απάντησίν σας. Ο υιός σας /Παναγιώτης Χ.(αραλάμπους) Δέδης /

Σεβαστή μοι Μήτερ[26] σε προσκυνώ την Δεξιά σου/ομοίος και την Ντάντε[27] την δε Νύμφην μου Πολυξένην / με την μικρήν Φωτεινήν ασπάζομαι θερμώς .Δια /τον Νίκο σας γράφω εις την σελίδα του Σπητιού /πως είναι η αιτία αλλά εσείς να μην στεναχωρηθήτε /διότι δεν θα τον αφήσωμεν ημείς μόνον . Ο υιός σου/Παναγιώτης Χαρ(αλάμπους ) Δέδης /

Πως πάγη (το) Νυκτικό της της μητέρας/μουΤον αδελφόν μου Σάββαν τον αδελφικώ ασπάζομαι/Ομοίως και ανεψιάν μου Βίταν ο δε λεωνίδας καλά είνε/Τον είδα την ημέραν του Πάσχα είχα πάγη εγώ εκεί /Ομοίως και Γιαγιά και Αθηνά προσφέρεται τα δέοντα /Πολύ ελυπήθην ομοίως δια τον θείγω (θείον) αλλά μήπως εγώ/Ο δυστηχής ευρισκόμενος εν καταστάσει δια να τους φανώ /Χρίσιμος ομοίως και την θείαν μου Κακομίνκο[28]ασπά/ζομαιΤην δεξιάσν τον δε εξάδελφόν μου Βασίλειον τον δε αδε/λφικά Ασπάζομαι ελυπήθην όμως δια την χειροτέρευσιν/Του. Επίσης και (στην ) Βασιένα[29] Κώνετα τα δέοντα ομοίως και /Εις όλους τους συγγενείς και φίλους οι ερωτώντες δι΄ εμέ /Να με γράψεται δε Πως πάγη το Στρατιωτικόν αυτού/ Αφ’  όντας έφυγα εγώ με εγείρεψαν διόλου ή όχι η και κανέ/ναν Αν γειρέψανε όχι  να με γράψετε διότι εδώ /έβαλαν μεγάλην σφίξιν Και τους Μπεκτσήδες[30] /αν τους διώξανε ή όχι να μου γράψεται διότι έμαθα/που θα τους διώξουνε……της  Ήτσας και εκατερίνας /σας έστειλα ξέχωρον γράμματα απάντησίν των /όμως ακόμα δεν έλαβον Πάλην ο ίδιος γράφω ./Καί ενήσταξα διότη το γράφω η ώρα τρείς της νυ/κτός :Τον αδελφόν μου Νικόλαον Πήντον αδελφικά /ασπάζομαι. Τους χαιρετισμούς του τους έλαβα /και τον ευχαριστώ πολύ όμως δεν γνωρίζω την ιδέαν /του τι σκοπόν έχη να έλθη ή όχι αλλά το καλίτερον /να κάμη το να το κάμη αρχίτερα και να έλθη έτση/ο ίδιος/τον αδελφόν μου Μανώλην τον αδελφικά /ασπάζομαι οικογενειακώς την μικρήν Ελένην του /καταφιλώ τους οφθαλμούς της γλυκά ο υιός σας/ο ίδιος / Παναγιώτης Χ. Δέδης»

3. Επιστολή7-51912. Άγνωστος αποστολέας –προς τον Αντών(νιον)Δίλενα εις χωρίον Νόκοβον Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου.

« Αργυρόκαστρον τη 7 Μαϊου 1912/

Κυρίον /Αντών(ιον) Δίλενα

                                                      Νόκοβον/

Έχωμεν  πολήν καιρόν να σας είδωμεν αφ΄ ότου /ήτον εδώ ο Γαμβρός σας ομού με την νήμφην σας/μας είπαν ότι θα μας εξεγούσαν στους λ(ογαρια)/μούς και μας/ εκρατήσατε με ελπίδα. Έπειτα μας είπατε ότι θα /τα στείλη ο Γαμβρός σας από την πόλιν [31]άμα/θα υπάγη από τότε παρήλθον τόσοι μήνες και/ακόμη μας τα στέλνει ώστε και εκείνοι ότι/γελούνται με εμάς./Δια τούτο σας λέγομεν δια τελευταίαν φοράν /ότι εντός δέκα ημερών να φροντίσετε να κάμε/τε τα χρήματα και να μας τα στείλετε διότι θα / αναγκασθούμεν να δουλέψω δικαστικώς και θα/ γίνουν και έξοδα το οποίον δεν το θέλομεν αλλά/ μας κάμνει η ανάγκη / αναμένομεν οσαύτως και/ πρόθυμοι/ διά  ………………….( δυσσανάγνωστα)/  …………………../»

4. Επιστολή ακέφαλη. Αποστολέας ο Νίκας Δέδης από την Ρωσίαν – προς την οικογένειαν του εις το χωρίον Νόκοβον Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου.

« ……ερτιν[32]/και εις τας αρχάς αφού του εξιγήθηκα τα/ βάσανάμας και του πρότηνα να με βοη/θήση εις πεντακόσια γρ(όσια) δια να έστελ/να τα όπο επίρα όταν ήρθα εις ροσίαν[33]/και με την ένηασου  ενιαπουέμεινεν /η δουλιά και ακόμα δεν ημπόρεσα/ να τα στείλω λοιπόν προς την  αριτήν [34]/σινγενής ότη προστατεβομε αύριο δεν /ήδα την παραμικρά ηπεράσπησην /και ηποστήρηξην θα νομίζουν και /είχαν και έχουν να λάβουν ότη ηπο/στηρίομε και καθώς μου γράφουν /πολάκης ότη δήθεν δε θέλω να τους /στείλω αφού ήμε εις μεγάλον προστάτην / και που να ξεύρη ο κανής τα βάσα/νά μου και τους αναστεναγμούς / δεν ημπορώ αδελφέ να σας καλό πλη/ροφορήσο δια τα καθέκαστα πού/ μου σημβένουν από όσα σας έγραψα /ούτε το εν τέταρτον δεν ήναι πρέπει/ νάμαστε προφορικά και να με ιδής /πώς έγινα από το μεράκι και στεναχώ/ρηα διότι  ήναι πολλά πού/ έρχοντε εμένα από εκ μέρους και επισκέπτο/ντε καθημερινώς την ηκογένίαν από άλον / μέρος τα χρέη που έγιναν πάρα από/ άλλο μέρος να μην έχης την παραμη/κρήν ηποστήρηξην από άλλο μέρος /κάμε ότη χαρηστή η γλόσα[35] από άλην/να μην έχης άνθρωπον δια την /δουλιάν σου δεν έβρησκης όπως θέλης / εγώ να ξεύρη και ρούσικα και εληνικ/κά και ημε πάντοτες μόνος μου/ και να μην έχης μιαν ώραν ανά/πα(υ)σιν/ διότη η ηπηρεσία χρειάζε(ται)/και δουλιά να μην έχης σιναμα/ και ή τροφή αυγό και γάλα καθη/μερινώς επειδή όλα τα σηχένουμε ηναι / όλα βρόμικα δίσκολα ηναι διά / έναν ζήτημα τέλος την ερχομήν ευδομάδα εις Μαϊου 19 / θα εμβάσο[36]300γρ(όσια) και μηνητε ησήχι/ ο νους μου δια εσάς ηναι και ότη/ απόφασιν θα κάμο θα σας γράψω / Με στεναχορή και δια την κακο/γραφίαν βιαστικά γράφω/ διατελώ ο αγαπιτός Αδελφός Νίκας Δέδης»

5. Επιστολή17-5-1912 .Αποστολέας ο Παναγιώτης Χαραλ. Δέδης από Κωνσταντινούπολιν με παραλήπτην την οικογενειάν του , εις το χωρίον  Νόκοβον   Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου.

« Εν Κωνπόλει τη 17 Mαϊου 1912/

Σεβαστή μοι Τσίτσε προσκυνώ την / δεξιάν σας ασπά/ζομαι την δε Νούσε χερετώ ομοίος και/ την σύζηγόν μου Βικτωρίαν ασπάζομαι θερμώς./Πρότον εροτό δια την υγελιαν σας την οποίαν δεομαι τω υψίστω να σας την διαφυλάτει ασφαλή επομέ/νος και εγώ άχρι ώρας θεία χάριτι καλώς υγιένω/ την επιστολήν σας από ημερομηνίαν 15 απριλίου / την έλαβα εις τας 7 Μαϊου και δεν ημπορώ να καταλά/βω που εμποδίζονται αυτά τα γράμματα και/ τα όσα μου γράφεται τα ενόησα.ήδανα μου γρά/φεται ότι είσθαι πάρα πολύ στεναχωρεμένοι/επειδή είναι καιρός του τυριού[37] καλά που με θυμή/σατε επειδή έχω χρόνια[38] που έφυγα από αυτού/και τα ξέχασα τα βάσανα του Σπιτιού α/φού ακούσαμε πιστέβω ότη οι δρόμοι έκλεισαν ένεκα του/ Πολέμου [39]από πού να σας προφθάσω εγώ ήμε το /αερόστατον να σας τα στείλω αυτή η δυσκο/λία έγινε δια όλον τον κόζμον δεν έγινε μόνον / δια εμάς. Αλλά τέλος πάντων πάλην δεν σας συ/νιορίζομαι[40]κατά πρώτην φοράν αλλά να ήσθαι / προσεκτικοί εις τα γράμματα σας εις το εξής/ διότι εγώ την ιδέαν μου δεν την αλάζω ενοσο ζω να / καταλάβατε εις το διάστημα που ήμαν αυτού/ τη πείρα έχω δια το σπίτι αλλά ένεκα των στε/ναχωριών γενήκαμε ανάξιοι του σπιτιού και του/ εαυτού μας αλά όλα πέρασαν και θα ξεχα/σθούν αρκεί εις το εξής να έχω την υγείαν μου /και όλα Σιάζονται[41] με γράφεται ΄τι από τον Κώστα/έχεται από το Πάσχα να λάβεται γράμμα και Παράδες και ενώ εμένα η εκατερίνα με/ έγραφε εις το γράμμα σας ότη ο σύζηγός μου / Στέλνει τακτικά την αναλογίαν του σπιτιού / και τώρα εγώ ποιόν να πιστέψω.εσάς ή εκείνη/ας είναι να με γράφεται ένα γράμμα καθώς πρέπει/ διότη εγώ δεν ημπορώ να καταλάβω καμίαν ένοιαν /από τα γράμματά σας. Σας έγραψα δια τον / μπεκτσήν αν έφυγε η όχι και εσείς με γράφεται / ότη δεν έφυγε και όρτι πήρανε και άλον μπεκτσήν / επειδή το χωριόέγινε δυό κόμματα και ότη/ 8 σπίτια όνομα δεν έχου/νε και τα κόματα ποίοι ήναι δεν με γράφεται/ τίποτε ή γράφετέ με να καταλάβω ή μη γράφε/ται τίποτε ήδα να με γράφεται ότη το γράμμα/ να το γράψω την ημέραν  να μην με πιάνη ο ύπνος / και ότι αυτού καθόμουνα έως η ώρα 6 της νυκτός / καλά αλλά εδώ δεν μας αφίνη η δουλιά διότη τώρα / τα ο καλοκαίρι προπάντων ήμασθαι 18 ώραις[42] στο/ ποδάρη και 6 ώραις ισηχία. Ρωτήσεται τον Νίκο /να σας τα πή εκείνος διότη δεν ημπορεί να τα ξε/χάσαται όταν σας τα έλεγα εγώ όταν ήμουνα αυτού/τω τη τραβούμεν ημείς εδώ δεν ήθελα να σας γράψω / αλά επιδή με επροτείνατε μόνοι σας δια του/το σας απαντω τη νομίζεται που έχομεν την  υσιχίαν/ αυτού. Τέλος δια των γραμμάτων δεν /γράφονται όλα λοιπόν λάβεται δια μέσον /Ταχυδρομείου[43] Παπαδοπούλου εις αργυρό/καστρον αργυρά μετζήτια[44] δέκα τρία αριθ./ 13 από τα οποία τα πέντε να τα δώσηται/της γιαγιάς που τα πήραμε διά την Ήτσα τα/δε άλλα ευκοληθήτε δια το Σπίτι τω ξεύρω πως/ σας είναι ολίγα αλλά τι να σας κάνω ένα μήνα/ έχω που δουλεύω και αυτά που σας έστειλα / και Πάλην σας προφθένω αλλά φαρδυά/ καρδιά να έχεται και αγάπην αναμεταξή/σας γράψτεμε αν πήρατε άλο γράμμα από / τον Κήτο[45]Γιότη[46]εγώ έχω δύο ημίση μήνες να τον /ιδώ αφότου ήλθα που πήγα και τον αντάμωσα / και ξανά δεν τον ήδα και τώρα φυσικά τον έχω / μακρυά καθώς σας έγραφα πέστε της Αικατερίνας / ότη ο Παναγιώτης γράφη να του δώση εκείνη τα 5 /που ξεύρη να δουλέβη ο Τόκος και εγώ της τά / στέλνω εκ διαλειμάτων [47]θα τους γράψω και της ιδίας /άλλά πέστετο και εσείς . Της γιαγιάς δώσεται τα /δέοντα έκ μέρους μου Και την ευχαριστώ εάν δεν σας έβαλε σε ρήξιν έως τώρα , ομοίος και τον υιόν της /Βασίλειον συναδελφικά ασπάζομαι και να τον ηπή η γιαγιά εκ μέρους μου να μην ανυσυχηθή τίποτας διότι/βαηδόν και εκείνον θα τον θυμηθώ δεν ευκερώ να του / γράψω ιδιετέρος ομοίος και τον σεβασμιώτατον προθυερέα/ Παπά Δημήτριον Ελευθερίου προσφέρεται τα ανήκοντα /Σεβάσμιά μου τον οποίον πολλάκης του έχω γράψη και καθώς / καιεκείνον βαθμηδόν θα του στείλω μερικά χρήματα / επί χείρας του. Ομοίος και λοιπούς χωριανούς τους ευρί/σκομένους αυτού όλους ομαατοειδή προσφέρεται τα δέο/ντα μου ιδιετέρος καθώς και τον Δημήτριον Δογάνην και /εις όλους πλέον ονοματοειδή τον αδελφόν μου Νικόλαον /Την των αδελφικήν απάζομαι και ο Δήμος καλά είνε/ και να σηκωθή να έλθη διότη δεν τον κάμουν καλά να περι/μένει να γίνη Μπαμπάς και έπειτα να έλθη μπαμπανεο/τζανιά σηνάεμ(ενη).Την θελιαν μου κακομίνκο την/ ασπάζομαι μητρικός ομοίος και δια τον υιόν της Βασίλειον/ πως έγηνε δεν με γράφεται αν έγηνε καλά ή όχι / Την αθηνά την χερετώ ομοίος και τα τέκνα της / ασπάζομαι γράψετέμου αν έχη λάβη γράμμα / από θεοδώρα ή όχι / ταύτα διατελό / ο υιός σας Παναγιώτης. Παναγιώτης Χ. Δέδης/ Της ήτσας ασπάζομαι τους οφθαλμούς της/ αδελφικά καθώς και ο Συζυγός της καλά υγειένη / μετά των αδελφών του /

Ο ίδιος γράφ(ω)/ Παναγιώτης»

6. Επιστολή22-6-1912 . Αποστολέας Παναγιώτης Χαρ. Δέδης από Κωνσταντινούπολιν εις την οικογένεάν του εις χωρίον Νόκοβον Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου.

« Εν Κων/πόλει τη 22 ιουνίου 1912/ εις Νόκοβον /.

Σεβαστοί μοι Τσίτσε προσκυνώ την  δεξιάν / σας ασπάζομαι την δε Νούσε χερετώ μετά/ πόθου .ομοίος και την σύζυγόν μου Βικτωρίαν / ασπάζομαι τους οφθαλμούς της γλυκήτατα. Πρώ/τον εροτώ δια την υγείαν σας την οποίαν δέομαι τω /υψίστω να σας την διαφυλάτει ασφαλή . εποένως και εγά άχρι ώραν θεία χάριτι καλά υγειένω[48]/ την επιστολήν σας έλαβον και πρώτον εχάρην δια /την υγείαν σαςτα δε γραφόμενα σας καλώ τα ενόησα / Τα χρήματα που σας έστειλα ήτη τα 13 μετζήτια /με γράψατε ότι τα πήρατε αλλά τα μετζήτια /που σας έγραψα να να δήνται εις την γιαγιά δεν με γράψα/τε τα δώσατε ή όχη. Από τον Κήτο δε αν λάβατε /κανένα άλλο γράμμα ή όχη γρ’αψτε μου να ξεύρω / διότη εγώ δεν αποφάσησα να πάγω καμίαν / ημέραν να μηλήσω μαζύ του να καταλάβω/ την ιδέαν μόνον και έπειτα να ξεύρω και εγώ τον λο/γαριαζμόν μου επειδή τώρα το καλοκαίρθι έχομεν το μαχαί/ρη στον λαιμόν από ταις δουλιές που δεν χορτένουμεν/ύπνον αλλά την ερχομένην εβδομάδα . Σκοπέβω / να πεταχθώ μια ημέραν και ότι ωμηλήσωμεν / μαζή σας γράφω μάθεται ότη ήλ/θε και ο παπά Δημήτρης και με αντάμωσε και καθώς με έφερεν / και τον λογαριαζμόν του Σπητιού Συμπληρώμεν / με 99 γρόσια από τα οποία του έδωσα 60 Γρόσια/ ΄Εχετέ το προς Ήδησιν σας την ερχομένην / εβδομάδα έρχεται ο φώτο[49] λιάφις με τον οποίον /σας στέλνω δύο φανέλαις δια την Νούσε επειδή/ τα τίληξε ο άνδρας της Ήτσας μαζή με τα δικά/ του . Συνάμα έρχεται και ο Κέντρο Δέδης τον οποίον /του έδωσα και 40 γρόσια που είχα/μεν πάρη άλημα[50] έως ότυ ήμουν εγώ αυτού/του τα πλέρωσα λοιπόν να λάβεται δε και/ με τον Κέντρο Δέδη αργυρά μετζή/τια  έξη αριθμό (6) Το ξεύρω που σας είνε λίγα /αλλά δεν είναι μόνο αυτά που σας στέλνω/ εσάς διότη επλήρωσα και εδώ κάτι χρέη/ που σας γράφω Δηλ(αδή) να υπολογήσεται /ότι σας έστειλα περισσότερα Συνάμα δε/ και πάλην σας προφθένω . Μάθεται την ώραν που σας γράφω γράμμα ?αυτήν την ώραν πήγα στον Νίκο ? στον αδελφόν μου στο Νοσοκομείον / και καλά ήταν αλλά η εγχείσησις η σπουδαία/ που επρόκειτο να γίνη δεν έγινε ακόμη επειδή/ περιμένουν να καθαρίση καλά τα αποστύματα[51]/και έπειτα να τον κάμουνε αλλά την ερχομένην / θα γίνη η εγχείρησις χωρίς άλλο καθώς καταλά/βαμεν επειδή πήγα στον αθανάσιον Νότην / και του είπα και θα πάγη εκείνος να ωμηλήση / με τον Γιατρόν επειδή έχει τας σχέσεις μαζύτου.? Και θα γίνη οσόν γληγορότερα αλλά μη χολο/σκάνεται την ερχομένην εβδομάδα έρχεται / Τζαεμέξενα[52] και σας τα λέγη Στομα/τικά λοιπόν με τον Κέντρο Δέη να πάρεται μετζητιέ ιδιετέρος δια την Τζίτσε και να της /το δώσεται εκείνη με είχε γράψη με τον / Νάκιο Δούρενα να τους τον στείλω αλλά εκεί/νη αργεί ακόμη ταύτα και διατελώ/ ο υιός σας Παναγιώτης Χ. Δέδης /μετά μεγάλης βια(σύνης ) γράφω

 Την σεβαστήν μητέρα μου προσκυνώ / ομοίος και την Ντάντε την δε νύμφην/ Πολυξένην ασπάζομαι θερμώς ομοίος και την/ μικρήν Φωτεινήν να τους διαβάσεται το γράμμα αυτό να μάθουν και τον Νίκον / να μην χωλοσκάνουν . ο ίδιος /

Την αδελφήν μου Σάββο[53] με την κόρην ασπάζομαι αδελφικός ομοίος και/ την θελιαν κακομίνκο και γιαγιά και αθηνά τα δέοντα/ Καλός και ο ανεψιός σας Δημοσθένης Τσήλε[54] και απάζο(μαι) εν καρδιά είμε καλά το αυτό επιθυμώ/και δια ημάς ομοίος την θείαν εκατερίνην με / τα πεδιά τους ασπάζο(μαι) ο ίδιος καθώς και την μητέρα/ τον παναγιώτη και την ελισσάβετ ασπάζομε ο ίδιος / καθώς και την Αικατερίναν με τα / παιδιά την ασπάζομαι ο ίδιος/ Την δε Ήτσαν αμά έλθη να σας φέρη/ ταις φανέλαις μα την δώσεται τους αδελφι/κούς ασπαζμούς καθώς και Άνδρας της καλός / υγιένη τον βλέπω τακτικά αλλά να το / βάλη στραβά να τους ειπής έτση γράφει ο Πανα/γιώτης να της Ηπείτε .ο ίδιος /

Ο λογαριαζμός δια το Σπήτη 12/του παπά 60/η φανέλαις 45/ Κέντρο δέδης 40/έτερα εις άλο μέρος 60/ της τσίτσε αντώνενα 20/ ( σύνολον ) 345.

Αναλόγος[55] τώρα/δεν με έμεινε δεκά/ρα στην τσέπη μου / ο θεός εμένα και εγώ εσάς./»

7. Επιστολή 17-8-1912 .Αποστολέας ο Παναγιώτης Δέδης από την Κωνσταντινούπολιν ,παραλήπτης η οικογένειά του εις το χωρίον Νόκοβον Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου .

« Εν Κων/λει τη 17 Αυγούστου 1912/

Σεβαστή μοι Τσίτσε προσκυνώ την/ δεξιάν σας την δε Νούσε χερετώ/μετά πόθου . ομοίως και την σύζη/γόν μου βικτωρίαν ασπάζομαι /θερμώς Πρώτον εροτώ διά την υγείαν/ σας όθεν και εγώ άχρι ώρας καλώς / υγειένω . Επιστολήν σας καιρόν έχω / να λάβω και εις απορίαν ευρί/σκομαι .Παρά του Κώτσου μέξη έμαθα/ τα της υγείας σας και ούτω υσήχασα/  λοιπόν μάθεται ότι την ημέραν / που σας γράφω αφέυτως αναχορώ / δι Αμερικήν[56] επειδή εδώ με γειρέ/ψανε Στρατιώτην[57] και χάρην /ενός φίλου ηδέ μη / τώρα ήθελε να ήμουν Στρατιώτης / αλλά το πρόκαμα και το κατσή/ρτησα επειδή ήλθαν στο μαγα/ζή που εργαζόμουνα και με κά/μανε αμπλόκω αλλά ευτυχώς/που δεν εβρέθηκα μέσα στο μαγαζί/ και καθώς επληροφορήθηκα παρά/ φίλου τινός ο οποίος είχε τας Σχέσεις με τους χοροφυλάκους η οποίη ήλθαν/ να με πιάσουν ότη αυτό είνε Σπιουνιά/ από αυτού διότη εδώ η ήδησεις / ήλθε τηλεγραφικώς αποκλειστικώς / δηα εμένα αλλά να ξεύρω ποιος/από τους χωριανούς τω έκαμε αυτό/ Το πράγμα δια να τον αναγνωρίζω/ δια φίλον  και να μην Νομίζουν / ότι θα το χωνέψω εγώ αυτό το πράγμα / θα έλθη καιρός που θα τους/ το ξεπληρώσο Διαφορετικώς αυτό/ έχη να λάβη όποιος το έκαμε λοιπόν/ Τώρα εσείς να μην στεναχορεθήτε / διότι προτιμότερον να είμαι στην / αμερικήν επί δύο ή τρία έτη το πολύ/ Παρά να ήμουν στρατιώτης και Τώρα/ μάλιστα εις αυτάς τας ανόμαλες μέρες/ εκεί που πηγαίνω έχω και καλούς / συντρόφους πατριώτας. Ο Πρώτος είνε ο Νώτο Νώτης από Ερίντιον[58] καθώς και άλη πολλοί Συνάμα/δεν έχω και καλές συστάσεις και/ υποστηρικτάς αλλά εσάς οσάς/ δύνασθαι να μην έχητε διόλου την / ιδέα σας για μένα και εσείς στενα/χορηθήτε επί ένα μήνα το πολύ /δυό όσον να πάγω με το καλόν Πρώ/τα και λάβετε και μίαν επιστολήν /και έπειτα πεντάρα να μην δόσετε/Μάλιστα και τώρα διά ότι δήποτε / ανάγκην γράφεται του ανδρός της/’Ητοι με τον οποίον  εγώ συμβιβρεο/θηκα (;) καθώς και Νίκο Πέση (;) ότι ο οποίος  /δεν θα σας αφήσουν να στεναχορη/θήτε δια μικράς ανάγκας προς το παρόν/ οσάν επιχηρισθώ  εγώ εις εργασίαν/Μάθεται ότι επήγα και εις τον/ Χρήστον Νεράτζην και του οποίου / του επρότεινα την αναχώρησιν μου / και μου είπε ΄τη τι με ρωτάς εμένα/ ‘οπου θέλεις πήγεναι Νοικοκύρης είσε/ με είπε τέλος πάντων εγώ δεν ημπόρεσα / να καταλάβω την ιδέαν του/ αυτούνου του ανθρώπου δεν σε ζυγώνει/πουθενά σε κανένα λόγον / ούτε και τον μέλει για το Σπίτη μας/ καθώς και η υπόθεσις του Δοξατιού/ αν ήταν 500 ας γίνουν 1000 πάλην / εγώ θα τα πλερόσω και να τους/ Ηπείτε να μην έχουν καμίαν / υποψίαν διότι οι τόκοι δια τους/ πτωχούς είνε εγώ άμα πάγω / και έχω και υγείαν μου και/ πιάσω δουλειά πρώτον δια εκείνην / /την υπόθεσιν θα σας στείλω / Καθώς και εις όλους να φέρεται / τα ίδια . Μένω /Εγώ ο υιό σας Παναγιώτης Χ. Δέδης

Έχετε [59]τα ανήκοντα δέοντα σε φίλους ομαδικώς ο ίδιος  /.

Δώστε [60]τα δέοντα μου εις όλους τους εχθρούς μ/ου τα δέοντα και προς την αδελφήν μου Βίταν/.

Όταν [61]  έλθη ο Κέντρο Δέδης εδώ να πάγη στον / άνδρα της Ήτσας του έχω αφήση χρώματα και ολίγο ασήμ(ι)/να σας το φέρη εσάς τα χρώματα δικά του.»

8. Επιστολή Ανωνύμου ακέφαλη-κολοβή.

« Εν τη ιδία οικία[62]/Χαριτωμένη Ιφιγένεια χαίρε…./ Ο σκοπός αυτής της επιστολής μου είναι να σού / εξηγήσω την Αγάπην και τον πόθο της καρδιάς μου / για εσένα Και εγώ δεν ηξεύρω ποιος καιρώς πέρασε εφόντας / σε πρωτοείδανε τα μάτια μου , και αμέσως συνήθεια /έχω αποχτήση για σένα/.Στην καρδιά μου ρίζες ρίζες βαθιά. Αχ! Όλον αυτόν τον καιρόν υποφέρο πονό για / σένα . Στην καρδιά μου μέρα με την ημέρα η πληγή/ μεγαλόνει και η πίκρες αυξένουν./ Κι΄εσύ θα το έχης καταλάβει /έχω ελπίδες ότι θα δεχθής την θέλησην μου/ και θα ποθήσης να ζήσουμε μια ζωή ευτυ/χισμένη μαζή/. Δεν το πιστεύω μια τέλεια Ανγγελική μορφή/να έχει μια τέτοια σκληρή καρδιά/να κάνης να πεθάνη έναν Νέον που πονάει τόσο/αθώα για σένα και η ζωή του σε σένα στέκει / Συγγνώμη ….. για το θάρος μου/ Με χτυποκάρδι περημένο απάντησην σας./»

9. Λογαριασμός Ανωνύμου.[63]

«     5630

       4130 έλαβα 21 9/βρίου

    ……………………………………….

       15.00

• Ύψωμα/ 1.00 αρτοκλασία/2.30 ονόματα /1.00 μνημόσυνον/1.00 αγιασμός/ 5.10 ελαι ( ευχέλαιον)/1.00 μνημόσυνον/ 20 ύψωμα /6.00 παρακλήσεις/ …………. (σύνολον ) 34.00 γρόσια.[64]

10. Επιστολή. Αποστολέας ο Νικόλαος Δέδης από Κωνσταντινούπολιν παραλήπτης η οικογένειάτου εις το χωρίον Νόκοβον Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου.

« Σεβαστέ μη Ντάτε και κακοχάϊδω σας/ προσκυνώ την δεξιάν σας την δε σηζηγή μου / Πάλη τε ασπάζομαι επήσης και Φοτηνή./ και γνορίζο καλώς την θλίψιν σας εάν δεν / εχάρηκεν η σηζηγή μου εις τους / γάμους του αδελφού μου η ψυχή μου λίπην / εσθάνετε δια το πλάσμα που εχάσαμεν /και όπως να κάμετε από εμέ καλός καμωμέ/νο Φτάνη να ήναι ηγήα και θα χαρήτε εις τους γάμους του Τάληου  και λιπούς/ Μάθε περί της ηγήας μου όχη καλήτερα/και καθώς θα σας πι ο παναγιώτης διαμπάκης / και να δοξάζετε τον θεόν δια την ηγήαν μας /και ηγήαν σας και με την πτώxηα είμεστε/ μαθημένη πότε λίγα πότε πολλά δεν / θα σας στεναχορήσο φτάνη να μας ασφαλιση / ο θεός να ζήσουμε εν αγάπη όπως ήμασ/τε μεχρη τουδε και μεράκι / περή εμού μην έχετε . Διατελώ ο υιός σας / Νικόλ(αος) Δέδης».

11. ΑΔΕΣΠΟΤΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ

Μεταξύ των γραμμάτων υπάρχουν και μερικοί φάκελοι των επιστολών αυτών ή άλλων οι οποίοι  αφού ανοίχθηκαν οι επιστολές δεν τοποθετήθηκαν πάλι στον  ίδιο φάκελο, έτσι μπερδεύτηκαν . Επειδή όμως έχουν ενδιαφέρουν τους παρουσιάζουμε παρακάτω.                                                       

1^ος Φάκελος. Ο Αποστολέας (;) άνω αριστερά γράφει με στυλό πέννας στην τουρκική γλώσσα με αραβικούς χαρακτήρες. Παραλήπτης είναι: « Κύριον/Παναγιότην[65] Χ. Ντέντην/ εις χωρίον Νόκοβο».

2^ο Φάκελος. Αποστολέας « …………(.δυσανάγνωστα) …1062/saconce/ P.Dedopoulos/». Παραλήπτης: « miss Antonena Ntilena/ Argyrocastron/ Ήπειρως /Αργυρόκαστρον /εις χωρίον Νόκοβον/ Greece[66]». Όπισθεν έχει πέντε  σφραγίδες: Η 1^η σφραγίδα είναι στρόγγυλη και γράφει: εξωτερικά «SACO MAINE REGISTERED» και εσωτερικά γράφει « APR(IL)/4/1914». Η 2η είναι ίδια σφραγίδα είναι δύο φορές κτυπημένη στον φάκελλο δεξιά αριστερά για ασφάλεια .  H 3^η σφραγίδα στρογγυλή γραφει έξωθεν « ………YORK-D(2)FORIGN» και έσωθεν γράφει « 4-6-1914/». Η  4^η σφραγίδα γράφει « ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΝ[67]» . Η 5^η σφραγίδα γράφει έξωθεν « ΑΦΙΞΙΣ –ΠΑΤΡΑΙ» ΈΣΩΘΕΝ « 4-Απρ(ιλίου) 14». Απεστάλη από Η.Π.Αμερικής.

3^ος Φάκελος είναι  κολοβός ως προς τον αποστολέα. Επάνω δεξιά έχει κολλημένο « R[68]   BUCURESTI/ Νο 4183». Παραλήπτης « Monseour / P. Papadopoul(os)[69]/per/ Panaiotin Ntilin/Comuna[70] Nokova?Argyrocastron/(sant Sar) anti[71]i Epir[72]». Δεξιά στο μέσον στρόγγυλη σφραγίδα που γράφει « BUCURESTI ……..(δυσανάγνωστα )έσωθεν 7 OCT (ober) 911». ΄Εχει και πέντε γραμματόσημα των « 10 ROMANIΑ» και είναι σφραγισμένα όπου διακρίνεται η λέξη «BUCURESTI». Απεστάλη από Βουκουρέστιον Ρουμανίας.

4^ος φάκελος. « Monseur/ Panos Tsitsos/Argyrocastron/EPIRE n(ond)[73] Crece/Δια κ. Αντόν(ενα) Ντίλενα  / via[74] santy 40/ εις χορίον Νόκοβον/  Λιούτζης[75]» .Επάνω δεξιά έχει μία στρόγγυλη σφραγίδα που γράφει: « CONSTANTINOPLE – POST RESTANTES». Όπισθεν έχει στρόγγυλη σφραγίδα : «ΑΦΙΞΙΣ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ έσωθεν 1 ΣΕΠ.(ΤΕΜΒΡΙΟΥ)13 10Π». Επίσης στο μέσον έχει ένα γραμματόσημον των « 25 PIASTREI-LEVANT» και επάνω στο μέσον σφραγίδα που γράφει:  «(ΙΩ)ΑΝΝΙΝΑ – 4 ΣΕΠΤ(ΕΜΒΡΙΟΥ)….».Απεστάλη από Κωνσταντινούπολιν.

5. Φάκελος. Αποστολεύς: «RETURN IN FIVE DAYS TO/ PETER VICTOR/ 87 MAIN ST./ SACO MAINE». Άνω δεξιά σφραγίδα που γράφει: « SACO MAINE –SEP 23/9 AM 1912» δίπλα η σημαία των Η. Π. Αμερικής. Παραλήπτης είναι: « PANOS PAPADOPOULOS/ Erguiri/TURKEY EUROPE /TURKEY/ Δια καν Αντών(ένα) Ντίλενα/ Νοκοβον /».Απεστάλη από Η. Π. Α.
6. Φάκελος. Μόνον ο παραλήπτης υπάρχει: « Κυρίαν /Αντών(ένα) Ντίλενα εις χω/ρίον / Νόκοβον / Επαρχεία Αργυ/στρον / Λιούτζης».
7. Φάκελος . Μόνον ο παραλήπτης υπάρχει: «Κύριον /Παναγιώτην Χ. Ντέντην/ εις Νόκοβο». Ο γραφικός χαρακτήρας είναι του Χρήστου Νεράντζη που εργάζεται στην Κωνσταντινούπολιν.
8. Φάκελος . Παραλήπτης μόνον : « Κυρίαν/ Αντών(ένα) Ντίλενα εις/ χωρίον Νόκοβον/ Επαρχεία Αργυ/αστρον λιούτζης «.
9. Φάκελος. Παραλήπτης μόνον η: « Κυρίαν Αντόνια Ντήλια/ εις χωρ(ίον) Νεόκοβον».
10. Φάκελος . Παραλήπτης μόνον η: « Κυρίαν Αντόν(ένα) Ντίλενα / εις Νόκοβον δοθήτο[76].
11. Φάκελος. Παραλήπτης : « via st= 40[77]/Μοnsieur/ Haralampos Papadopoulos / Argyrocastron / κυρίαν Αντών(ένα) Ντίλενα εις χωρίον / Νόκοβον λιούτζης/ …..ayet de Jannina – Erguiri». ΄Οπισθεν τουρκικό γραμματόσημον με σφραγίδα δυσσανάγνωση.
12. Φάκελος . Μόνον παραλήπτης « Κύριον / Παναγιώτην Χ. Ντέντην / εις Νόκοβον». Ο γραφικός χαρακτήρας είναι του Χρήστου Νεράντζη.
13. Φάκελος κολοβός όπου λείπει ο αποστολέας. Γράφει « Rumenia via…….»[78]. Παραλήπτης είναι : « Monsieur /P. Papadopoulos[79] /Argirocastron/Διά κύριον Παναγιώτην Χ. Δέτην /εις χορίον Νόκοβων/ Epir Turchia argyrocastron» όπισθεν γραμματόσημον « 25 posta Romania», σφραγισμένο με δυσανάγνωστη σφραγίδα. Απεστάλη από Ρουμανία.
14. Φάκελος . Αποστολέας « LEONIDAS PANTELOUS / NOUVEL HOTEL D’ ORIENT/ PERA TERE –BAHI No 47 CONSTANTINOPLE». Παραλήπτης είναι: « Κυρίαν / Ελισάβετ Λ. Κιούρκο/ εις Αργυρόκαστρον /εις χωρίον Νώκοβο/ Arghirokastro». Απεστάλη από Κων/πολιν. Όπισθεν έχει δύο τουρκικά γραμματόσημα σφραγισμένα με δυσανάγνωστη τουρκική σφραγίδα και πίλα ελληνική τετράγωνη σφραγίδα που γράφει: « Τ.Κ. ΜΑΣΣΙΟΣ/ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΝ…..»[80]

Αποτίμηση των περιεχομένων των επιστολών.

     Από τη μελέτη του περιεχομένου των επιστολών έχουμε πλήθος πολιτιστικών στοιχείων τα οποία δείχνουν την ελληνικότητα της επαρχίας Λιούντζης Αργυροκάστρου Βορείου Ηπείρου την οποία περιοχή εξαλβάνισαν με την τρομοκρατία οι Αλβανοί και σήμερα δεν την δέχονται καν ως μειονοτική. H πρώτη  επιστολή  επιβεβαιώνει τη λειτουργία του πανάρχαιου θεσμού των κοινοτήτων, την εξέλιξη της   πόλης – κράτους από την αρχαιότητα, από την περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας   μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες στον ελλαδικό χώρο. Η κοινότητα εδώ τακτοποιεί θέματα που αφορούν τη βόσκηση των κοπαδιών τους. Η δεύτερη επιστολή καταδεικνύει την αξία της μεγάλης και πατριαρχικής οικογένειας για τον υιό αυτής που βρίσκεται ξενιτεμένος για οικονομικούς λόγους. Αξιοσημείωτη είναι η υποχρέωση των Ελλήνων για στρατολόγηση. Στις επιστολές 3,4,5 και 6 αναφέρονται οικονομικές δοσοληψίες μεταξύ των Ελλήνων της ξενιτιάς και των οικείων τους με τη μεσολάβηση τρίτων προσώπων για τη μεταφορά των εμβασμάτων. Αξίζει να τονιστεί πως οι Έλληνες  ξενιτεμένοι έστελναν σεβαστά ποσά και στους αξιωματούχους του χωριού, όπως στον ιερέα, προφανώς για την υλοποίηση έργων της κοινότητας. Δε λείπει και η επιστολή ενός νέου που με γραπτό τρόπο εκφράζει την αγάπη του προς μια νέα. Μ ια ακόμη επιστολή πιστοποιεί την έναρξη του μεταναστευτικού ρεύματος προς τις ΗΠΑ στις αρχές του 20^ου αιώνα, ως τρόπου αποφυγής της στρατολόγησης από τους Τούρκους των Ελλήνων κατά τους ένδοξους για την Ελλάδα Βαλκανικούς Πολέμους. 

Σε σχέση με τη σύγχρονη εποχή, θα λέγαμε πως οι ιδιωτικές αυτές επιστολές που παρουσιάσαμε, αποτελούν δείγματα της εργατικότητας, της προσκόλλησης σε αξίες, όπως η οικογένεια, η θρησκευτική πίστη και η φιλοπατρία, και της δυναμικότητας και της τολμηρότητας  των Ελλήνων, οι οποίοι σε καιρό κρίσεων (πολέμους, υποδούλωση στους Τούρκους), σε συνθήκες αντίξοες και άκρως εχθρικές για το ελληνικό γένος, χωρίς να κάνουν εκπτώσεις στην εθνική ταυτότητά τους, κατάφεραν να διέλθουν τα εμπόδια και να επιβιώσουν.

[1]  Βλ. Φ. Ε. Κ. 119(21-1-2015) βάση Φ.Ε.Κ.  Β΄243(17-2-2015)

[2]  Παραθέτουν στην αρχή του συμφωνητικού το σημείον του Τιμίου Σταυρού, ως Ορθόδοξοι αλλά και ως συνεχιστές Έλληνες των Βυζαντινών προγόνων των.

[3] Σε όλα μας τα χρφ που θα παρουσιάσουμε κρατούμε την δική τους ορθογραφία απλώς δεν μπορούμε να αποδώσουμε τον τονισμό τις περισπωμένες τα πνεύματα κτλ που δυστυχώς οι νεοέλληνες γραικύλοι εξαφάνισαν κακοποιώντας έτσι την μητέρα των γλωσσών Ελληνικήν .

[4]  Πιστικός = ο βοσκός

[5] Καματερόν ζώον =αυτά που κάνουν εργατικές δουλειές λ.χ. ημίονοι, βοοειδή ,άλογα κτλ.

[6] Λιανά ζώα= τα γιδοπρόβατα

[7] Χειμαδιόν = χειμερινό λιβάδι

[8] Βλ. TURKCE-RUMCA SOZLUK –ΛΕΞΙΚΌΝ ΤΟΥΡΚΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ , ANTON TEOFILAKTIDIS, 1960 σελ.664

                       Εννοεί την Βασιλικήν  οδηγίαν δηλαδή Οθωμανικό δίκαιο.

[9] Το Υστερόγραφον είναι γραμμένο κάτω δεξιά του κειμένου του συμφωνητικού.

[10] Όλα τα ονομαστικά ονόματα τα γράφουν αυτή την εποχή με μικρό αρχικό γράμμα.

[11] Νάκιος = Γιαννάκης εις την τοπικήν  διάλεκτον.

[12] Τσίτσε= Κική <Βασιλική στην τοπική διάλεκτο.

[13] Bl. Δημογκίνης Οδ. Ελληνοαλβανικο Λεξικό Ιωάννινα 1992. Σελ162 Νusja< Νuse <Νούσε = Νύμφη στην αλβανική διάλεκτο που χρησιμοποιεί εδώ ο αποστολέας..

[14] Υψίστω, θεία χάριτι  και άλλες εκφράσεις συνώνυμες του Θείου είναι συνυφασμένες με την νοοτροπίαν της εποχής που διαπνέεται από βαθειάν πίστιν  αφ΄ ενός επηρεαζόμενη από την Ορθοδοξίαν και αφ΄ ετέρου από τις πιέσεις για εξισλαμισμό που στην περιοχή υπήρξε σφοδρότατος .

[15] Έπιασα< ευρήκα. Είναι η ίδια λαλιά της υπαίθρου που υπάρχει στα γράμματα αυτής της εποχής όπως και σήμερα μιλιέται  σε όλη την Ελληνική επικράτεια , δείγμα συνοχής της γλώσσας ανά τους αιώνας.

[16] Πολλοί ακόμη Νοκοβήτες είναι για δουλειά στην Κωνσταντινούπολιν.

[17] Ντούρη <Δούρη <Θουδουρή <Θεοδωρή. Όλα τα κύρια ονόματα και επίθετα είναι Ελληνικά.

[18] Η σύζυγος εκάστου έπαιρνε εκτός του ονόματός της και ένα υποκοριστικό του ανδρός της λ.χ. Γιάννης <γιαννάκενα, Κώστας < Κώστενα, Λάμπρος <Λάμπρενα  κ. ο κ., ακόμη συνηθίζεται στην ελληνική ύπαιθρο στην τοπική λαλιά.

[19]  Βλ. Ανέκδοτος Κώδικας Ζητσίστης σελ.  5β) ( υπό δημοσίευσιν εργασία μου) το μεροκάματο αυτή την εποχή είναι αναλόγως από 8 έως 10 γρόσια οπότε το ποσόν των δέκα πέντε γροσίων είναι μεγάλο.

[20] Αριστοτέλης<Τέλης <Τέλιος υποκοριστικόν στην τοπική έως σήμερα λαλιά.

[21] Πόστα= Ταχυδρομείον.

[22]Χρίστος <Κίτσιος<κίτος υποκοριστικόν στην τοπική λαλιά

[23] Άλημα< άλοιμα  <αλοιφή φαρμακευτική

[24] Δημογκίνης ένθ. ανωτ.σελ. 97, Ti ,προσωπική αντωνυμία ,εσύ, πληθυντικός ευγενείας Juve<εσείς.

[25] Βασιλική< Βίτα  υποκοριστικόν στην τοπική λαλιά.

[26] Είναι ιδιαιτέρα τιμή να γράφη στο ίδιο γράμμα ξεχωριστά για την Μητέρα του.

[27] Ντάντε=αποκαλείται με σεβασμό η γιαγιά στον Βορειοηπειρωτικό χώρο.

[28] Κακομίνκο= το πρώτο συνθετικό  κάκο είναι προθεματικό στις θείες λ.χ. κακολένη, κακοφώτω .

[29] Βασιένα<Βασιάνα<Βασένα <υποκοριστικόν της Βασιλικής στην Βλάχικη Διάλεκτο.

[30]  TURKCE –RUMZA SOZLUK (….) ένθ. αν. σελ 85   Bekci <Μπεκτσήδες< φύλακες αγρών.

[31] Πόλις<  Κωνσταντινούπολις

[32]  Η επιστολή είναι κολοβή δότι παρέπεσεν ένα τμήμα της .

[33] Εστάλη από την Ρωσίαν

[34] Αριτήν <Αρετήν

[35] Γλόσαν <γλώσσαν εννοεί την  ταλαιπωρία του που δεν καταλαβαίνει την Ρωσικήν

[36] Εμβάσο< στείλω έμβασμα ,δηλαδή επιταγή .

[37] Ο Μάϊος μήνας είναι ο μήνας που έχει την κατάλληλη θερμοκρασία αλλά και την παραγωγή των ζώων σε γάλα για αυτό η κάθε οικογένεια κάνει το τυρί για εναποθήκευση κατάλληλα για όλον το χρόνο.

[38] Προδίδεται εδώ ο πολύχρονος ξενιτεμός του αποστολέα.

[39] Είναι η αρχή των Βαλκανικών πολέμων (Ελλάδος, Σερβίας, Βουλγαρίας, Μαυροβουνίου) εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

[40]  Βλ. H. LIDDEL-R. SCOT  T  ΕΚΔ. ΣΙΔΕΡΗ ΑΘΗΝΑ   τ.4 σελ. 228  συνερίζω< Συνερίζομαι<Σηνιορίζομαι < ζηλεύω <φθονώ <  ερίζω ομού<φέρνω αντίρρηση αφού παραλληλίζω τον άλλον για  την απολαβή του.  Ρήμα της γλώσσας της υπαίθρου μέχρι σήμερα, που πολλάκις κυριολεκτεί .

[41] Σιάζοναι <Ισιάζονται< γίνονται ίσια δηλαδή όπως πρέπει.

[42] Η εργασία δεν είναι βάσει 8ώρου  « από ήλιο σε ήλιο» δηλαδή από την ανατολήν έως την δύσιν .

[43] Ταχυδρομείον λοιπόν ιδιωτικόν  του Παπαδοπούλου υπήρχε αυτή την εποχή, που μετέφερε χρήματα  Βορειοηπειρωτών εργαζομένων ,από την Κωνσταντινούπολιν στη Βόρειο ΄Ηπειρο.

[44] Βλ. Κωνσταντίνου Ηλ,Λεξικόν των ξένων λέξεων στην Ελληνικήν Γλώσσαν,Αθήνα199,σελ81. Mezit< Μετζίτ< παλιότερο τουρκικό νόμισμα –λίρα αργυρά. Βλ. TURKCE(…….) ένθ.αν. σελ.436  κόπηκε απ΄πό τον Σουλτάνο Αβδούλ Μετζίτ εξ ου και το όνομα του νομίσματος.

[45] Χρήστος < Κήτος στην τοπική λαλιά.

[46] Παναγιότης <Νότης  < Γιότης το υποκοριστικό που συνηθίζεται πολύ στην βόρειο ΄Ηπειρο.

[47] Βλ. Κώδικας Ζητσίστης σελ. 10 « εκ διαλυμμάτων  λίρας Οθωμανικάς…» ( υπό δημοσίευσιν). Σημαίνει έσοδα που θα έχω.

[48]  Η αρχή των επιστολών του σχεδόν είναι η ίδια όπως φαίνεται και στις τρείς έως τώρα επιστολές του. Είναι δείγμα αυτής της εποχής . Προσπαθούν με λέξεις παρμένες από λογίους να δείξουν ότι εκπολιτίστηκαν στην ξενιτειά!

[49] Ο Φώτιος< Ο Φώτος <ο φώτο  λιάφης  εκλείπει το τελικό   ς  όπως υπάρχει στην τοπική λαλιά της υπαίθρου μέχρι σήμερα.

[50] Βλ. υποσημ. 23 σημαίνει φαρμακευτική αλοιφή.

[51] Απόστυμα <απόστημα κοινώς στην ιατρική γλώσσα.

[52] Βλ. Δημογκίνης ένθ. αν . σελ.105 xhajie-a <θείος –α από πατέρα. Τζάτζια-μέξενα <θεία μέξενα ( γυναίκα του Μέξη) βλ. υποσημ. 18.

[53] Ελισάβετ<Σάβο στην τοπική γλώσσα.

[54] Βασίλειος < Τσίλης <Τσίλε στην αλβανική διάλεκτο.

[55] Την Υποσημείωσεν ο αποστολέας εγραψεν εις την κάτω αριστεράν ώαν της επιστολής .

[56]  Δι΄ Αμερικήν . Είναι η εποχή που γίνεται η μεγάλη μετανάστευση των Ελλήνων εις την Αμερικήν.

[57] Το έτος 1912 κηρύχτηκε ο πρώτος Βαλκανικός πόλεμος εναντίον της Τουρκίας και οι τούρκοι στρατολογούν τους Έλληνας που είναι μέσα εις την Οθωμανικήν αυτοκρατορίαν  άλλους διά στρατιώτας βάζοντας τους εις την πρώτην γραμμήν να πολεμήσουν τους Έλληνας και από πίσω ενεδρεύουν οι Τούρκοι δια τυχόν οπισθοχώρησή  των να τους εξοντώσουν. Αλλά και πολλούς εξ αυτών τους εξαποστέλλουν εις τα ενδότερα στα « τάγματα εργασίας» τουτέστιν εξοντώσεως των εις τας ερήμους κάτω από οδοιπορίας των  έφιππων  διωκτών τους , χωρίς τροφήν και νερό αποδεκατίζοντάς τους . Τακτική που εφαρμόσθηκε από το 1912 έως το 1924  εξολοθρεύοντας περισσοτέρους από δύο εκατομμύρια έλληνες για τα εγκλήματα αυτά οι τούρκοι δεν καταδικάστηκαν από τους « πολιτισμένους « Ευρωπαίους που άλλοι τους εξόπλισαν με στρατιωτικό υλικό ( Ιταλοί, Άγγλοι, Ρώσοι, Γερμανοί) και άλλοι εξ αυτών ήταν οι στρατιωτικοί σύμβουλοι της εθνοκαθάρσεως αυτής ( Γερμανοί στρατιωτικοί..)

[58] Βλ. Καρακίτσιος Ελευθέριος ,Ορθόδοξοι Ιερείς και Διάκονοι που επέζησαν του αθέου καθεστώτος στην Αλβανία 91945-1990- Αυθεντικές μαρτυρίες Θεσσαλονίκη 2001 σελ 39 κ. εξής . Ερίντιον χωριό της επαρχίας Λιούντζης που τουλάχιστον μέχρι το 1925 διατηρούσε Δημοτικό Ελληνικό σχολείο όπως μας πληροφορεί ο μακαριστός πρωτοπρεσβύτερος π. Σπύρος Βέλλης ο οποίος αποφοίτησε  εκεί στην γενέτειρά του.

[59] Η Υποσημείωσις είναι γραμμένη  στην άνω και κάτω ώαν του δευτέρου φύλλου της επιστολής.

[60]  Η Υποσημείωσις είναι γραμμένη στην ώα του τρίτου φύλλου της επιστολής.

[61]  (Υ,Γ,) γραμμένη στην άνω ώαν της τετάρτης σελίδος της επιστολής.

[62]  Σημαίνει ότι συγκατοικούν στο ίδιο σπίτι και είναι μάλλον πιστικός δηλαδή τσοπάνος .

[63] Μάλλον ιερέως.

[64] Δια την ακρίβειαν το σύνολον είναι 32,80 λεπτά. Τα 80 λεπτά μας κάνουν δύο  γρόσια ήτοι 40 λεπτά το ένα γρόσι. 

[65] Από τον γραφικό χαρακτήρα ο φάκελος  εστάλη από τον Χρήστον Νεράτζην  βλ. επιστολή 21-1-192.

[66] Ο Επιστολογράφος γράφει Ελλάς στην αγγλική όχι Τουρκία αφού ακόμη δεν ελευθερώθηκε είναι δείγμα της ελληνικής του συνειδήσεως.

[67]  Ενώ είναι τουρκική κατοχή ακόμη,  γράφει ελληνικά την λέξη ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΝ.

[68]  Η Επιστολή είναι συστημένη.

[69]  Στην Βόρειο ΄Ηπειρο Λειτουργούν ιδιωτικά Ταχυδρομεία και μέχρι στιγμής έχουμε του Παπαδόπουλου και του Μάσσιου οι οποίοι αφού λάβουν τα γράμματα μετά τα διακινούν στα χωριά της Βορείου Ηπείρου γιατί έχουμε πολλούς ξενιτεμένους . Εδώ γράφει per= για τον Παναιότην Ντίλην.

[70] Comuna= Είναι στα λατινικά  χωρίον .

[71]  San Saranti <  Άγιοι Σαράντα.

[72] Epir< Ήπειρος είναι η ελληνική συνείδηση περί της Ηπείρου ακόμη δεν δημιούργησαν οι Μεγάλες δυνάμει κράτος Αλβανίας και δεν έχουμε Βόρειο ΄Ηπειρο!

[73] Κυριαρχεί η ελληνική συνείδηση ότι η Βόρειος ΄Ηπειρος είναι στην Βόρειο Ελλάδα

[74]  Via santy 40< διά μέσου Αγίων Σαράντα.

[75] Η Επαρχεία Λιούντζης Αργυροκάστρου.

[76] Βλ . βλ. Ελ. Καρακίτσιος « Η ελληνική παιδεία κατά τον 17^ον αιώνα στη θεσσαλία , μέσα από την ανέκδοτη αλληλογραφία του λόγιουπνευματικού παπά- Χρυστόδουλου Μυροκοβίτου» ΤΡΙΚΑΛΙΝΑ(16^ος) 1996 Τρίκαλα. σελ. 57 κ. εξ. Και Σοφία Καρακίτσιου- Παπανικολάου « Τρείς ανέκδοτες επιστολές του Αρτινού μουσικοδιδασκάλου Γρηγορίου Σκιαδοπούλου (17^ο1 αι)προς τον λόγιο πρωτοπαππά των Τρικάλων Κωνσταντίνο». Σελ. 73 κ. εξ.  Δοθήτο < δωθήτω < να δοθή. Η προστακτική θυμίζει λόγια γλώσσα στην αλληλογραφία   του 17^ου αιώνος.

[77]  Via st=40 < via sent 40< Διά μέσου Αγίων Σαράντα.

[78]  Rumenia via <Διά μέσου Ρουμανίας.

[79] Αποστέλλεται δια μέσου ταχυδρομείου Παπαδοπούλου όπως αναφέραμε πιο πάνω βλ. υποσ.68

[80] Είναι το ενδιάμεσον ταχυδρομείον του Κ. Μάσσιου βλ. υποσημ. 68,78.