Inside Story – «Το Σχέδιο Χιμάρα»: Τα ελληνικά διαβατήρια, οι Βλάχοι και η συζήτηση περί αφομοίωσης
Αναλυτικό ρεπορτάζ για το περιεχόμενο της εκπομπής του Top Channel (26/11)
Την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, στην εκπομπή «Inside Story» του Top Channel με αρχισυντάκτη τον Andi Malasi, παρουσιάστηκε ένα εκτενές ρεπορτάζ με θέμα: «Το σενάριο με τα Ελληνικά Διαβατήρια. Το Σχέδιο “Χιμάρα” με τους Βλάχους και το πώς αφομοιώθηκαν από την Ελλάδα».
Η εκπομπή υποστήριξε ευρέως την άποψη ότι η αναγνωρισμένη βλάχικη μειονότητα στην Αλβανία εμφανίζεται σκόπιμα μειωμένη, ως αποτέλεσμα – όπως ειπώθηκε – αφομοιωτικών πολιτικών από γειτονικά κράτη, κυρίως από την Ελλάδα.
Στο πάνελ συμμετείχαν η Γραμματέας του Επίτιμου Ρουμανικού Προξενείου στην Κορυτσά Daniela Stoica (Ρουμάνα που παντρεύτηκε στην Κορυτσά και εργάζεται στο Πανεπιστήμιο Φαν Νόλι προωθώντας τις θέσεις της Ρουμανίας σχετικά με τους βλάχους, μαθαίνοντας τους και βλάχικα) , ο Επίτιμος Πρόξενος της Ρουμανίας και Βλάχος στην καταγωγή Elvis Toçi, ο δικηγόρος Edmond Petraj, τα μέλη της κοινότητας Kristo Goci (αλλάζει πλευρά όπως θέλει) , Petraq Mustaqi και Nasho Shytani, η πρόεδρος του Συλλόγου Βλάχων της Κορυτσάς Mirela Veriga (κόρη του π Δημητρίου Βερίγα, που εξυπηρετεί την Ρουμανία με όλο της το είναι, ξεκλήρισαν περιουσίες και γερόντων χωρίς κληρονόμους με την προπαγάνδα τους και δεν έχει παρά ελαχίστους ακόλουθους) και ο ιστορικός Pëllumb Xhufi, γνωστός για τις δημόσιες παρεμβάσεις του και τη συμμετοχή του στις συνεδρίες του Ιδρύματος των Τσάμηδων «Hasan Tahsini» με έντονο ανθελληνικό χαρακτήρα. Παραχαράκτης της ιστορίας.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής κυριάρχησε η θέση πως η Ελλάδα προσέγγισε συστηματικά τους Βλάχους της Αλβανίας, παρέχοντάς τους διαβατήρια και συντάξεις, με σκοπό – όπως ειπώθηκε – την τεχνητή αύξηση των ελληνικών πληθυσμών στο αλβανικό νότο και την άσκηση πολιτικής επιρροής στην περιοχή.
Ο αφηγητής ξεκίνησε υπενθυμίζοντας τον νόμο του 2017 με τον οποίο οι Βλάχοι αναγνωρίστηκαν επίσημα ως μειονότητα στην Αλβανία.
Στη συνέχεια έθεσε το ερώτημα κατά πόσο χώρες όπως η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και κυρίως η Ελλάδα επέδρασαν στη μείωση του αριθμού των Βλάχων, μέσω αφομοιωτικών πολιτικών.
Αναφέρθηκε επίσης σε απόσπασμα του Sami Frashëri (1889) όπου κατηγορεί την Ελλάδα πως προσπάθησε να «κάνει Έλληνες» τόσο τους Αλβανούς όσο και τους Βλάχους μέσω σχολείων και εκκλησίας – ένα σχόλιο που ο αφηγητής θεώρησε «εξαιρετικά επίκαιρο».
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, στην απογραφή του 2023 δηλώθηκαν 2.459 «arumun», έναντι 8.266 το 2011.
Η πρόεδρος των Ρουμανίζοντων Βλάχων στην Κορυτσά, Mirela Veriga, υποστήριξε ότι ο αριθμός αυτός είναι «πολύ μικρός και τεχνητός». Η Daniela Stoica δήλωσε ότι «η απογραφή δεν είναι αληθινή», λόγω άρνησης πολλών να δηλώσουν την πραγματική τους ταυτότητα.
Μέλη της κοινότητας, όπως οι Goci και Mustaqi, ανέφεραν πως οι υπάλληλοι της απογραφής «δεν ρωτούσαν για την εθνική καταγωγή», χαρακτηρίζοντας την διαδικασία «ελλιπή και κακώς οργανωμένη».
Από την άλλη ο δικηγόρος Edmond Petraj ανέφερε ότι μόνο η δική του «φυλή» αριθμεί 3.800 άτομα, τα οποία – όπως είπε – ούτε καν ρωτήθηκαν.
Όλοι συμφώνησαν ότι η μαζική μετανάστευση από τη δεκαετία του ’90 και οι μικτοί γάμοι συνέβαλαν σημαντικά στην απώλεια της γλώσσας και των παραδόσεων.
Η Veriga τόνισε ότι οι νέοι καταλαβαίνουν τη γλώσσα, αλλά δυσκολεύονται πλέον να τη μιλήσουν.
Η Stoica πρόσθεσε ότι η αφομοίωση είναι αναπόφευκτη όταν η κοινότητα φεύγει στο εξωτερικό.
Ο ιστορικός Pëllumb Xhufi ανάφερε ότι οι Βλάχοι μνημονεύονται σε βυζαντινά έγγραφα από τον 11ο αιώνα εγκατεστημένοι στην Πίνδο και πιθανώς προερχόμενοι από τον Δούναβη.
Υποστήριξε ότι είχαν «άριστες σχέσεις με τους Αλβανούς», κάτι που – σύμφωνα με την εκπομπή – «ανησυχούσε την Ελλάδα».
Ο αφηγητής ισχυρίστηκε ότι η Ελλάδα επιχείρησε «εξελληνισμό» των Βλάχων στα νότια εδάφη της Αλβανίας, προσφέροντας διαβατήρια και συντάξεις με στόχο «την τεχνητή αύξηση των Ελλήνων πολιτών».
Σημειώθηκε ότι διεθνείς ειδικοί το 1913 είχαν προτείνει ένα «αλβανοβλαχικό κράτος» στην Πίνδο και τη Θεσσαλία, κάτι που – σύμφωνα με τον αφηγητή – η Ελλάδα πολέμησε, με αρνητικές συνέπειες για τους Βλάχους εκατέρωθεν.
Η εκπομπή στάθηκε ιδιαίτερα στη «διάσπαση» της κοινότητας:
- Βλάχοι προσκείμενοι στην Ελλάδα,
- Βλάχοι προσκείμενοι στη Ρουμανία,
- Βλάχοι που δηλώνουν αποκλειστικά “arumun”, χωρίς άλλη εθνική ταυτότητα.
Ο Petraj ανέφερε ότι στη δεκαετία του ’90 τόσο η Ελλάδα όσο και η Ρουμανία «παρενέβησαν οργανωμένα», ενώ τόνισε ότι η Ελλάδα προσέφερε άδειες εργασίας και παροχές, δημιουργώντας – κατά την άποψή του – διχασμό.
Ο ηλικιωμένος Nasho Shytani δήλωσε:
«Δεν είμαι Rumun ή Έλληνας. Είμαι Αλβανός. Γεννήθηκα, έζησα και εργάστηκα εδώ».
Αναγνώρισε όμως ότι «οι περισσότεροι Βλάχοι έχουν δύο υπηκοότητες».
Η εκπομπή ταξίδεψε στη Μοσχόπολη – κάποτε σημαντικότερο κέντρο των arumun, σύμφωνα με αυτούς, στα Βαλκάνια διαστρεβλώνοντας πλήρως την πραγματικότητα καθώς οι βλάχοι που ζούσαν εκεί δεν είχαν τίποτα άλλο παρά ελληνορθόδοξη συνείδηση.
Ο Petraj είπε χαρακτηριστικά:
«Αν η Μοσχόπολη δεν είχε καταστραφεί, η ιστορία της περιοχής θα ήταν εντελώς διαφορετική».
Σήμερα, σύμφωνα με τη Veriga , η κοινότητα βρίσκεται κυρίως στην Κορυτσά και στα γύρω χωριά, με την Εκκλησία να αποτελεί βασικό χώρο συνάθροισης (κηρύγματα στα αλβανικά και ρουμανικά στο ναό της Μεταμορφώσεως του Κυρίου στην Κορυτσά).
Η Stoica υπογράμμισε ότι «οι νέοι δεν γνωρίζουν την ιστορία τους και δεν μιλούν τη διάλεκτο».
Παράλληλα, έγινε αναφορά στις «ελληνικές επιρροές» στην Κορυτσά, ιδίως μετά την πρόσφατη λειτουργία του νέου Ελληνικού Προξενείου.
Η εκπομπή παρουσίασε το χωριό Andon Poçi, όπου – όπως ειπώθηκε – σχεδόν το 100% των κατοίκων έχει ελληνικά διαβατήρια.
Ο κάτοικος Apostol Basha είπε:
«Σε 10 χρόνια δεν θα υπάρχει κανείς στο χωριό».
Ανέφερε ότι «ο Έλληνας βοήθησε πολύ» και ότι το αλβανικό κράτος δεν προσφέρει ευκαιρίες.
Παράλληλα, ξεκαθάρισε: «Είμαι Αλβανός, αλλά έχω εργαστεί 25 χρόνια στην Ελλάδα».
Ο Shytani συμπλήρωσε ότι οι Έλληνες θέλουν τους Βλάχους «για να αυξήσουν τον πληθυσμό τους», αλλά τόνισε ότι η ταυτότητα δεν αλλάζει:
«Είμαι Αλβανός. Το διαβατήριο είναι ένα χαρτί που μπορείς να το σκίσεις».
Η εκπομπή ανέφερε ότι και στο Fier υπάρχει «προσπάθεια μετατροπής της κοινότητας σε ελληνικής κατεύθυνσης».
Κατηγορήθηκαν μάλιστα μέλη του «Συλλόγου Arumun Αλβανίας» ότι διδάσκουν στα παιδιά ελληνικά αντί για βλάχικα.
Ο αφηγητής επανέλαβε ότι «οι πολιτικές αφομοίωσης γίνονται αισθητές ακόμη και εντός της κοινότητας».
Ο Xhufi αναφέρθηκε σε εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Llambro Ballamaci (ανθέλληνας που πολέμησε κατά τον Αυτονομιακό Αγώνα του 1914 εναντίων των Ελλήνων της πόλης και στο πλευρό των αλβανών, και ο Anastas Ballamaci, ο οποίος το 1889 ζωγράφισε τον Σκεντέρμπεη φέροντας την υπογραφή «Αλβανός Βλάχος».
Η εκπομπή κατηγόρησε επίσης την «ελληνική προπαγάνδα» ότι στα σχολικά βιβλία παρουσιάζει εδάφη της Αλβανίας ως «ελληνικά» (ένα ακόμη ψέμα, καθώς αυτός ο «άντρας» έχει μάθει μόνο να διαστρεβλώνει την αλήθεια να παραπληροφορήσει με στόχο την δημιουργία μίσους), ενώ τόνισε ότι «η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει μειονότητες, ούτε τους Βλάχους της».
Ο Xhufi μίλησε για χάρτες «Βόρειας Ελλάδας» που περιλαμβάνουν Κορυτσά, Αργυρόκαστρο και Χειμάρρα, ακόμη και περιοχές έως το Shkumbin.
Ο Petraq Mustaqi ζήτησε βλάχικη γλώσσα στα σχολεία.
Η Veriga ζήτησε οι νέοι «να μην ντρέπονται να λένε ότι είναι arumun».
Ο Toci τόνισε:
«Μια ανεπτυγμένη Αλβανία είναι μια Αλβανία που σέβεται τις μειονότητες».
Η εκπομπή έκλεισε με το μήνυμα του αφηγητή:
«Η Αλβανία έχει δώσει μάθημα συνύπαρξης. Αυτό παραμένει ταμπού για τους γείτονές μας, που έχουν απλώσει τα νύχια τους για την πολιτογράφηση μειονοτικών που αυτοπροσδιορίζονται ως Αλβανοί. Οι αρχές μας παρακολουθούν, αλλά παραμένουν παθητικές».
Το «Inside Story» παρουσίασε ένα αφήγημα με έντονη κριτική προς την Ελλάδα, αποδίδοντας τη συρρίκνωση της βλάχικης κοινότητας σε συνδυασμό:
- μεταναστευτικών πιέσεων,
- αφομοιωτικών πολιτικών,
- διπλής υπηκοότητας,
- και έλλειψης ενιαίας ηγεσίας μέσα στην κοινότητα.
Το ρεπορτάζ επιχειρεί να αναδείξει υποκριτικά τον φόβο ότι μία κοινότητα με βαθιές ρίζες στα Βαλκάνια κινδυνεύει να εξαφανιστεί ανάμεσα σε εθνικές πιέσεις και οικονομικές ανάγκες λες και τους νοιάζει, απλά δικαιολογούν την προπαγάνδα, το αφήγημα τους εναντίον της Ελλάδας καθώς το κανάλι Top-Channel είναι γνωστό για τον ακραίο ανθελληνισμό και τα αντι-ορθόδοξα συναισθήματα με τα οποία τροφοδοτεί χρόνια την κοινωνία.
Μάλιστα όσοι συμμετείχαν στην εκπομπή αυτή θυμίζουν τους ίδιους πρωταγωνιστές του 1914, αυτούς που και τότε πολεμούσαν για να αφανίσουν τον ελληνισμό της περιοχής.