Περί της ονομασίας της Κοριτσάς!

 

Γ΄. Γραφὴ τῆς λέξεως «Κοριτσάς»

 

Ως οἱ κατατάσσοντες αὐτὴν εἰς τὴν Μακεδονίαν, οὕτω καὶ οἱ γρά· φοντες αὐτὴν δι’ υ σφόδρα ἁμαρτάνουσι. Διότι ἡ ἐπιτόπιος ὀνομασία τῆς πόλεως ταύτης εἶνε Κόρτσα καὶ ἐναλλαγῇ τοῦ Κ εἰς Γκ ἐγένετο παραφθαρὲν τουρκιστί Γκιόρτζα καὶ δι’ εὐφωνικού γράμματος (χαρεκέ) προφερομένη Γκιόριτζε, καθ᾿ ὅσον τὰ ὀνόματα ταῦτα ταυτίζον ται διά τινος προφορικῆς ἀλλοιώσεως· ἄλλως τε οὐδεὶς των κατοίκων τῶντε Χριστιανῶν καὶ τῶν Μωαμεθανών μεταχειρίζεται ἐν τῇ ἐγχων ρίῳ λαλιᾳ οὔτε τὴν λέξιν Κοριτσὰν οὔτε Κοριτζὰν οὔτε τὴν βαρίαρόφωνον Γκιόρτζαν οὔτε Κόρτζαν εἰμὴ μόνον τὴν μετά το δισύλλαβον λέξιν «Πάύρτααν», δι᾿ ἧς πὰς τις ἐννοεῖ ἐκεῖ τὸν ἄλλον, (Γαλλιστὶ δὲ καὶ Γερμανιστί γραπτέον Κoritza). Δύο δὲ λόγοι οὐσιωδέστατοι καὶ ἀντιθέτως κείμενοι ὑπάρχουσι πρὸς ἀπόδειξιν ὅτι δέον να γραφῇ ἡ λέξις μόνον «Κοριτσά», (οὐδέποτε δὲ Κορυτσὰ ἢ Κορυτσά ἢ Κοριτζὰ ἢ Κοριτζὰ ἢ Κορυτζά ἢ Κόρτζα ἢ Γκιόρτζα.)

῾ΕΙ δι’ ἐπενθέματος τοῦ ι. Η γνωστοτάτη ἐπιτόπιος καὶ ἐν παγκοίνῳ χρήσει ὀνομασία, ὡς εἴρηται, εἶνε «Κόρτσα» ἀγνώστου παρα- γωγῆς· αὕτη δ’ ἐξελληνισθεῖσα ἔλαβεν εὐφωνίας χάριν ἓν ἐπένθεμαι καὶ ἐγένετο τῇ προσθήκῃ αὐτοῦ ὀξυτόνως « Πάοριτσά», καθ’ ὅσον τὸ ἢ μόνον εἶνε τὸ πρώτιστον καὶ ἁπλούστατον εὐφωνικὸν γράμμα, ὡς συνέβη εἰς τὰς λέξεις καπΙνὸς ἐκ τοῦ καπνός, πυκινὸς ἐκ τοῦ πυκνὸς κτλ. Τουναντίον δὲ τὸ φωνῆεν ο μαρτυρεῖ συνήθως πολλὰς ἀλλοιών σεις καὶ συμφώνων ἐκπτώσεις καὶ ἀλλοίαν προφορὰν ἀντίστοιχον τῷ γαλλικέῷ στοιχείῳ τι, ὅπερ διασώζεται ἤδη ἐν τῇ ἐπιτοπίῳ λαλιῷ· διὸ ἔπρεπε νὰ ἐλέγετο τότε πρότερον Κοριτσὰ καὶ ἔπειτα Κορυτσά, ὡς παρὰ τοῖς ἀρχαίοις “Ελλησι τὸ ὁ ἐπροφέρετο ὡς τὸ γαλλικόν τι. ᾿Αλλὰ πᾶς τοιοῦτος λόγος γελοιωδέστατος, καθ’ ὅσον καὶ ἡ κτίσις τῆς πόλεως ταύτης χρονολογείται μόνον ἀπὸ 406 ἐτῶν, καὶ οἱ κάτοικοι παντελῶς τότε ἡγνόουν οὐ μόνον τοιαύτας παραγωγάς, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσαν.

Η δι’ ἀφαιρέσεως τοῦ τ. Πιθανὸν τουναντίον νὰ ἐσχηματίσθη ἐκ τῆς ἀλβανικῆς λέξεως Γκορίτσα  (ἀγρία ἀχρὰς ἀγριοαχλαδιά, ἥτις ἀλλαχοῦ καλείται Γόρτσα), ἐναλλαγῇ δὲ τοῦ Ε’κ εἰς Γκ ἐγένετο ἐλληνοπρεπῶς ἡ λέξις Κοριτσά, ὅπως γράφεται, ἔπειτα δὲ ἀφαιρέσει τοῦ ι ἐγένετο Κόρτσα  ὡς ἐν τῇ συνήθει ἐγχωρίω γλώσσῃ προφέρεται. Φαίνεται δὲ ὅτι ὁ τόπος οὗτος ἦτο ἄλλοτε πλή ρης ἀγρίων ἀχράδων (άγριαχλαδότοπος), ὧν καὶ σήμερον βρίθουσι πλεῖστα χωρία τοῦ λεκανοπεδίου τούτου, διότι ὑπῆρχον πολλαὶ γκό- ριτσαι (άγριοαχλαδιαῖς) πρίν κατοικηθῇ ὁ τόπος οὗτος διὰ τὸ πολὺ δενδρῶδες καὶ δασώδες τοῦ τόπου, καθ’ ὅσον καὶ σήμερον πολλαὶ θέ σεις ἐν Κοριτσᾷ μαρτυροῦσαι τοῦτο καλοῦνται «Πολύδενδρον» (Σέλγετ ἔ σούμα), « Συδενδρία Στεφάνου» (Σέλγετε ε Στεφανίτσητ), « Συδενδρία Γοργούζη», «Κτῆμα τοῦ δάσους» (Ορμάν Τσιφλίκι), Συδενδρία Τσάτση ( Σέλγετ ε Τσάτσητ). “Αλλως τε πολλαὶ ὑπάρχουσι τόπων καὶ πόλεων ὀνομασίαι δηλωτικαὶ δένδρων ἢ χόρτων, ἀναθέων καὶ καρπῶν, ὡς Μαραθὼν ἐκ τοῦ μαράθου, Μυκῆναι ἐκ τῶν μυκήτων, Κερασοῦς ἐκ τῆς κεράσου, Οἰνοῦς ἐκ τοῦ οἴνου, Ελαιοῦς ἐκ τῆς ἐλαίας, Μυρικοῦς ἐκ τῆς μυρίκης, Σελινοῦς ἐκ τοῦ σελίνου, Μύρ τος νῆσος ἐκ τῆς μύρτου, Ρόδος ἐκ τοῦ ῥόδου, Ελάτεια ἐκ τῆς ἐλά· του, Μηκώνη ἐκ τοῦ μήκωνος καὶ Σικυὼν ἐκ τοῦ σίκυος· ἀλλὰ καὶ νεώτεραι πόλεις Πλάτανος ἐκ τῆς πλατάνου, Κρανέα ἐκ τῶν κράνων, Καστανέα ἐκ τῶν καστάνων, Κυπαρισσία ἐκ τῆς κυπαρίσσου, Βυθκούκιον ἔκ τινος εἴδους πτελέας (Βύδἰκούκε) κτλ. Εν τούτοις ὅμως κατὰ τὴν δευτέραν ταύτην παραγωγὴν ἡ λέξις Γκορίτσα ὑπέστη ἐνα ταῦθα τὴν ἐναλλαγὴν καὶ ἐγένετο Κοριτσὰ καὶ ἐπιτοπίως Κόρτσα, δὲν ἔμεινε δὲ Γκορίτσα, ὡς εἰς ἄλλα μέρη συνέβη το τοιοῦτον.

Πλὴν τῶν δύο τούτων κυριωτάτων καὶ ἐλλόγων παραγωγών παρατάσσονται ὑπὸ τῶν ἐνδιαφερομένων καὶ ἄλλαι ἐπτὰ ἀλλόκοτοι καὶ ἄλογοι, ἀστήρικτοι καὶ ἀβάσιμοι παραγωγαί, ὢν ἡ ἀμέσως πρώτη καὶ ἑπομένη εἶνε λογικωτέρα πως καὶ πιθανωτέρα τῶν ἐξ ἄλλων.

1) Κοριτσὰ ὠνομάσθη δῆθεν ἐκ τῆς λέξεως Γκούρ, ἥτις ἀλβανιστί σημαίνει λίθον καὶ Γκουρίτς ἢ Γκουρίτσετο λιθάρια καὶ Γκουρίτοκατ — λιθαράκια. Εντεύθεν δὲ προϊόντος του χρόνου ἀποβολή του άρκτικοῦ γ· καὶ συστολῇ τῆς διφθόγγου ἐγένετο Κοριτσὰ καὶ ἐπιτοπίως Κόρτσα, διότι ὁ τόπος πιθανὸν τότε νὰ ἦτο πλήρης λιθαρίων. ᾿Αλλ’ ή παραγωγή αὕτη δὲν δύναται νὰ στερηθῇ καὶ ὑποστάσεώς τινος, καθ’ ὅσον ἐκεῖ πλησίον καὶ ὀλίγον Βὰ κεῖται ἡ Γκόρα, ἥτις προήλθε πράγματι ἐκ τῆς ἀλβανικῆς λέξεως Γκούρα, (Γκούρ καὶ Γκούρας λίθος) διὰ τὸ πολὺ τοῦ μέρους λιθώδες, ὡς διακρίνονται συνήθως τὰ τοιαύτα ἐδάφη τῆς Ἠπείρου καὶ ᾿Αλβανίας (ἢ Σκυπερίας), ἔπειτα δ’ ἐξεσλαυίσθη ὡς Γκόρα σημαίνουσα ὀρεινόν μέρος.

2) Κοριτσὰ ὠνομάσθη δῆθεν κατά τινα μυθώδη παράδοσιν ἀπὸ ἕν «κορίτσι» ἑνὸς ἐκεῖ ἄρχοντος ἀνατολικοῦ δόγματος, ὅπερ μὴ στέργον νὰ συζήσῃ μετά τινος νέου ἐν μεγάλῃ οἰκογενείᾳ ἐπ᾽ ἴσης ἀνήκοντος ἀλλὰ ἰσχυροτέρου καὶ δυτικοῦ δόγματος, ἐφόνευσεν αὐτὸν κατὰ τὴν πρώτην τοῦ γάμου ἑσπέραν· οὕτω δὲ ἀπεδόθη τὸ ὄνομα Κοριτσὰ ἐκ τῆς ἡγεμονίδος ταύτης κόρης, διὰ τῆς συνδρομῆς καὶ προθυμίας τῆς ὁποίας ὡς κυριάρχου καὶ ἰδιοκτήτου ιδρύθη πόλισμα. ᾿Αλλὰ καὶ κατὰ τὴν ἀβάσιμον ταύτην παραγωγὴν δέον νὰ γραφῇ διὰ ι, διότι διὰ ε (κορίτσι) γράφεται καὶ ἡ λέξις αὕτη,

3) Ἐπειδὴ ὁ ἐκ τῆς Κοριτσαίας περιοχῆς καταγόμενος μέγας σταυλάρχης καὶ πορθητὴς τῆς Ψαμαθίας) Κοτζά Ιμπραχώρης (= Μιραχώρ Ἐβέλ) ἐπανελθὼν ἀδείᾳ τοῦ διαδόχου τοῦ Πορθητοῦ, τοῦ καλουμένου Σουλτάνου Βαγιαζήτ τοῦ Β΄, ἔκτισε τότε τὴν πόλιν Κοριτσὰν τῷ 1490 ἐπὶ τῆς κατὰ τινα πιθανότητα ὑπαρχούσης ἐκεῖ ὅλως μικρᾶς καὶ ἀσήμου μεσαιωνικῆς κώμης καὶ κατὰ τὸν ἐνδέκατον αἰῶνα ἰδρυθείσης, «Εὐπισκοπῆς» δὲ τότε καλουμένης καὶ κατάφυ· τον Μονὴν τῆς ᾿Αγίας Παρασκευής ἐχούσης καὶ εἰς τέμενος ταύ- της ἔπειτα μεταποιηθείσης, ἐσχηματίσθη δῆθεν ἐκ τοῦ Κοτζᾶ τούτου Κόρτζα καὶ ἐντεῦθεν ἔπειτα Κόρτσα καὶ Κοριτσά. ᾿Αλλὰ καὶ κατὰ τὴν βεβιασμένην ταύτην παραγωγὴν πάλιν δέον νὰ γραφῇ διὰ ι, ἂν καὶ αὕτη οὐδεμίαν ἔχει ὑπόστασιν, καθ’ ὅσον ἔπρεπε τότε νὰ ὀνομα- σθῇ διὰ τοῦ κυρίου ὀνόματος ἢ ἐπιθέτου τοῦ οἰκιστοῦ καὶ ὄχι νὰ παραφθαρῇ καὶ αὐτὸς ὁ τίτλος. 4) Ἐκ τῆς ἀρχαίας Εορδίας ἐξ ἧς δῆθεν κατὰ φθογγολο γικὴν ἀλλοίωσιν  κατήντησεν ἡ τουρκική λέξις Πόρδζια, Γκιόρτζα, ἔπειτα δ’ ἐγένετο Κόρτζα, Κόρτσα καὶ Κοριτσά, ἐναντίον δῆλα δὴ τοῦ φυσικοῦ καὶ κανονικοῦ, ὁπότε πάλιν ἔπρεπε διὰ ε νὰ γραφῇ. ᾿Αλλ’ ἡ Κοριτσὰ ὑπήγετο εἰς τὴν χώραν τῶν Δασσαρητῶν καὶ οὐχὶ εἰς τὴν τῶν Ἑορδῶν (Δεβολιτῶν σήμερον), διότι ούτοι κείνται εἰς τὸ ᾿ αὐ- τῆς καὶ πέραν τοῦ Εορδαϊκοῦ ποταμοῦ, ὅτοι σήμερον ἀπὸ τοῦ ᾿Ελβασανίου μέχρι Πογραδετσίου, συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς Σπαθίας. Οὐ μὴν ἀλλ᾽ οὔτε τὴν λέξιν ᾿ΙΒορδίαν ἐγνώριζον τότε ὁ σταυ- λάρχης τοῦ Βαγιαζήτου καὶ οἱ περὶ αὐτόν, οὔτε ἐσχηματίσθη τὸ πρῶτον ἡ τουρκική, διότι ὡς ἐρρήθη ἀνωτέρω οὐδ᾽ αὐτοὶ οἱ Μωαμεθανοί ‘Αλβανοί μεταχειρίζονται ἔτι καὶ νῦν ἐν τῇ ὁμιλίᾳ καὶ διαλέξει τὴν λέξιν «Π΄κούρτζα», ἥτις εἶνε ἄγνωστος εἰς πάντας τοὺς ἀδαεῖς τῆς Τουρκικῆς, καὶ δι’ ἧς ὠνομάσθη ὁ τόπος ὑπὸ τῆς Τουρκικῆς κυβερνήσεως τουλάχιστον ἕνα αἰῶνα βραδύτερον μετὰ τὴν οἰκισμὸν αὐτοῦ  ἄλλως τε καὶ οὕτω παρεφθαρμένως ὠνομάσθησαν ὑπὸ τῆς κυριάρχου δυναστείας καὶ πολλαὶ ἄλλαι πόλεις καὶ τοποθετίαι.

5) Ἐκ τῆς πόλεως «Καουρέστου», ἥτις ἀναφέρεται ἔν τινι χρυσοβούλλῳ Βασιλείου τοῦ Βουλγαροκτόνου, διατάσσοντος «κληρικούς τεσσαράκοντα καὶ παροίκους τριάκοντα ὑπηρετεῖν εἰς τὰ πέντε πολίσματα τῆς Καστορίας, ἤτοι εἰς αὐτὴν τὴν Καστορίαν, εἰς τὴν Κούρεστου, τὴν Κολώνην, τὴν Δεάβολιν, τὴν Βοῶσαν καὶ τὸν Μώρον. Ἐπειδὴ δὲ μεταξὺ τῆς Καστορίας, Δεβόλης , Κολώνης (Κολωνείας) καὶ Μώρου (Εμπορίας) κεῖται ἡ Κοριτσά, συμπεραίνεται ἐντεῦθεν ὅτι διὰ τοῦ ὀνόματος «Κούρεστος» τὴν Κοριτσὰν ἐννοεῖ τὸ χρυσόβουλλον, κληθεῖσαν οὕτω ὕστερον κατὰ παραφθοράν. ᾿Αλλά νὰ παραφθαρῇ ἡ λέξις Κούρεστος εἰς Κόρτσαν καὶ Κοριτσὰν εἶνε ὅλως ἀπίθανον· ἄλλωστε καὶ τῆς Κουρέστου ἡ ἀκριβής θέσις δὲν εἶνε τέλεον γνωστή, ἂν ἔκειτο περὶ τὴν σήμερον Κοριτσὰν ἢ κατὰ τὴν κώ- μην Ποϊανὴν εἰς τρίωρον ἀπ’ αὐτῆς ΒΔ ἀπόστασιν.

(6) ἐκ τῆς λεξεως « κόρυς-κόρυθος» , ὡς αὐτοβούλως ἠθέλησε τις νὰ εἴπῃ, ἀλλὰ τοιαύτην θέσιν σχήματος περικεφαλαίας ἡ πόλις οὔτε εἶχε ποτε, οὔτε σήμερον ἔχει, οὔτε γνωστὴ ἡ λέξις ἦτο εἰς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου πρακτικῶν. Οὕτω λ. χ. ἔν τινι περὶ γάμων διατάγματι τοῦ πατριάρχου Σαμουήλ (1762) εἶνε ὑπογεγραμμένος μεταξύ 48 ἀρχιερέων καὶ ὁ Κοριτσᾶς Γεννάδιος (40)· ἀλλὰ καὶ ὁ Δή- μιτσας, ὡς ἐρρήθη ἀνωτέρω, ἔγραφεν ἐπὶ εἰκοσαετίαν περίπου τὴν λέ- ξιν ταύτην διὰ ι καὶ ὄχι δι’ υ. Ἐν ᾧ λοιπὸν ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησία ἔγραφε πάντοτε τὴν λέξιν διὰ τ, ἀλλὰ καὶ κακῶς διὰ ῾᾽ ἤτοι Κοριτζάν, τουναντίον ὁ ἐκ Βεροίας Μητροπολίτης Κοριτσᾶς Κύριλλος (1835-1845) ἐξαίρεσιν ποιησάμενος ἔγραψεν αὐτοβούλως καὶ ἄνευ λόγου τὴν λέξιν δι’ υ, καὶ οὕτω πρῶτος αὐτὸς ἐγνώρισε τὸ πρῶτον τὴν γραφὴν ταύτην, ὡς ἐμφαίνεται ἐν τῷ μητροπολιτικῷ κώδικι Κο- ριτσᾶς, ὅστις κῶδιξ μέγα κῦρος κέκτηται ἐν τῷ ζητήματι τούτῳ τῆς γραφῆς καὶ τῆς ἱστορίας τῆς Μητροπόλεως ταύτης ἐν ἐλλείψει ἄλλων μαρτυριῶν. Τοῦτον δὲ τὸν νεωτερίσαντα Μητροπολίτην ἐπὶ ἀμαθίᾳ ἤδη ἐλεγχόμενον ἐμιμήθησαν καί τινες κάτοικοι «γραμματιζούμενοι » ἐπιδείξεως μόνον χάριν, διότι δῆθεν ἡ δι’ υ γραφὴ εἶνε σοφωτέρα τῆς διὰ ι, ἐνῷ οἱ πλεῖστοι τῶν κατοίκων μέχρι σήμερον ἔτι ἐξακολουθοῦσι γράφοντες διὰ ι, ὡς μὴ ἐπιθυμοῦντες οὔτε τὴν φθορὰν τῆς ὀνομασίας τῆς πατρίδος αὐτῶν, οὔτε τὴν φθορὰν τοῦ χαρακτῆρος καὶ τῶν ἠθῶν αὐτῆς. Ἀλλ᾿ ἡ φθορὰ αὕτη τῆς γραφῆς τῆς λέξεως ταύτης οὐδὲν τὸ παράδοξον ἔχει, ἀφ᾿ οἱ ἄλλοι μὲν καὶ τὴν γραφὴν πολλῶν ἄλλων ἔτι λέξεων παρέφθειραν, ὡς τὸν τίτλον Πελαγονίας (ἐκ τῶν Πελαγόνων καὶ Πελιγόνων) εἰς Πελαγωνείας ἢ Πελαγωνίας, τὸν Χαλδίας εἰς Χαλδείας, τὸν Βεροίας καὶ Ναούσης εἰς Βερροίας καὶ Νιαούσης ή Νιαούστης, τὸν Δρυϊνουπόλεως εἰς Δρινουπόλεως, τὴν Ῥωμηλίαν  (ἐκ τοῦ Ῥωμαίος – Τωμῃὸς) εἰς Ῥωμυλίαν ἢ Πουμελίαν, τοὺς κατοίκους.

7) Ἐκ τῆς λέξεως « κόρυζα» δύναται αὐτοβούλως καὶ ἄλλος τις νὰ εἴπῃ αἴφνης· ἀλλὰ τοῦτο εἶνε ὅλως ἄλογον, καθ’ ὅσον κόρυζα ση μαίνει παρὰ μὲν τοῖς ἀρχαίοις τὸν κατάρρουν ἢ τὴν ἀκαθαρσίαν τῆς ῥινός, παρά τισι δὲ τόποις σήμερον τὸν κορεόν

Ώστε κατὰ ταῦτα πλὴν τῶν δύο ἐν ἀρχῇ μνημονευθεισῶν παρα γωγῶν, τῶν γινομένων τῇ προσθήκῃ ἢ ἀφαιρέσει τοῦ, ἤτοι «Κόρτσα – Κοριτσά  καὶ «Γκορίτσα – Κοριτσά – Κόρτσα», – πᾶσαι αἱ ἑπόμεναι ἄλλαι ἑπτὰ ἀπορριπτέαι καθ’ όλοκληρίαν διὰ τὸ ἀνόητον καὶ ἀβάσιμον· αἱ δὲ δύο μάλιστα τελευταῖαι ἐκ τῆς κόρυθος καὶ κορύζης, καθ᾽ ἂς μόνον τότε ἐδύνατο ἡ λέξις νὰ γραφῇ δι’ υ, εἶνε ὅλως βλακώδεις καὶ γελοιωδέσταται .

᾿Αλλ᾿ ἡ λέξις αὕτη πρότερον ἐγράφετο ἀείποτε διὰ ι, δῆλαδὴ ἀπὸ τῆς κτίσεως τῆς Κοριτσᾶς 1490 μέχρι τοῦ 1835, ὡς ἀρίδηλον καθίσταται καὶ ἐκ τοῦ μητροπολιτικοῦ Κώδικος τῆς Κοριτσᾶς καὶ ἐκ τῶν  τῆς Ἱερᾶς Συνόδου πρακτικῶν. Οὕτω λ. χ. ἔν τινι περὶ γάμων διατάγματι τοῦ πατριάρχου Σαμουήλ (1762) εἶνε ὑπογεγραμμένος μεταξύ 48 ἀρχιερέων καὶ ὁ Κοριτσᾶς Γεννάδιος  ἀλλὰ καὶ ὁ Δήμιτσας, ὡς ἐρρήθη ἀνωτέρω, ἔγραφεν ἐπὶ εἰκοσαετίαν περίπου τὴν λέξιν ταύτην διὰ ι καὶ ὄχι δι’ υ. Ἐν ᾧ λοιπὸν ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησία ἔγραφε πάντοτε τὴν λέξιν διὰ ι, ἀλλὰ καὶ κακῶς διὰ ζ᾽ ἤτοι Κοριτζάν, τουναντίον ὁ ἐκ Βεροίας Μητροπολίτης Κοριτσᾶς Κύριλλος (1835-1845) ἐξαίρεσιν ποιησάμενος ἔγραψεν αὐτοβούλως καὶ ἄνευ λόγου τὴν λέξιν δι’ υ, καὶ οὕτω πρῶτος αὐτὸς ἐγνώρισε τὸ πρῶτον τὴν γραφὴν ταύτην, ὡς ἐμφαίνεται ἐν τῷ μητροπολιτικῷ κώδικι Κοριτσᾶς, ὅστις κῶδιξ μέγα κῦρος κέκτηται ἐν τῷ ζητήματι τούτῳ τῆς γραφῆς καὶ τῆς ἱστορίας τῆς Μητροπόλεως ταύτης ἐν ἐλλείψει ἄλλων μαρτυριῶν. Τοῦτον δὲ τὸν νεωτερίσαντα Μητροπολίτην ἐπὶ ἀμαθίᾳ ἤδη ἐλεγχόμενον ἐμιμήθησαν καί τινες κάτοικοι «γραμματιζούμενοι » ἐπιδείξεως μόνον χάριν, διότι δῆθεν ἡ δι’ υ γραφὴ εἶνε σοφωτέρα τῆς διὰ ι, ἐνῷ οἱ πλεῖστοι τῶν κατοίκων μέχρι σήμερον ἔτι ἐξακολουθοῦσι γράφοντες διὰ ι, ὡς μὴ ἐπιθυμοῦντες οὔτε τὴν φθορὰν τῆς ὀνομασίας τῆς πατρίδος αὐτῶν, οὔτε τὴν φθορὰν τοῦ χαρακτῆρος καὶ τῶν ἠθῶν αὐτῆς. Ἀλλ᾿ ἡ φθορὰ αὕτη τῆς γραφῆς τῆς λέξεως ταύτης οὐδὲν τὸ παράδοξον ἔχει, ἀφ᾿ οἱ ἄλλοι μὲν καὶ τὴν γραφὴν πολλῶν ἄλλων ἔτι λέξεων παρέφθειραν, ὡς τὸν τίτλον Πελαγονίας (ἐκ τῶν Πελαγόνων καὶ Πελιγόνων) εἰς Πελαγωνείας ἢ Πελαγωνίας, τὸν Χαλδίας εἰς Χαλδείας, τὸν Βεροίας καὶ Ναούσης εἰς Βερροίας καὶ Νιαούσης ή Νιαούστης, τὸν Δρυϊνουπόλεως  εἰς Δρινουπόλεως, τὴν Ῥωμηλίαν  (ἐκ τοῦ Ῥωμαίος – Τωμῃὸς) εἰς Ῥωμυλίαν ἢ Πουμελίαν,τὴν Ῥωμανίαν)εἰς Ῥωμουνίαν ἢ Ῥουμουνίαν ἢ Ῥουμανίαν, ἄλλοι δὲ πάλιν διὰ τῆς ἑαυτῶν φαντασμαγορίας ἐγέννησαν τὴν ἐθνοκτόνον λέξιν τῆς « Παλαιᾶς Σερβίας», καὶ τοῦτο διὰ τὴν πιστὴν ἴσως καὶ ἀταλαίπωρον τῶν Γεωγραφιῶν αὐτῶν ἀντιγραφήν.

Περί της Κοριτσάς, Ηλία Δασσαρήτου, Δελτίο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος, Πέμπτος (5ος) 1900, Τυπογραφείο των Αδελφών Περρή, Αθήνα σελ   140-147

 Ετοίμασε Β.Τ